Strona jest aktualizowana. 

Zapraszamy wkrótce.

 

 

 

---

 

 

21.03.2025. Fundacja Służby Rodzinie "Nadzieja" 

 

 

PARTNER MERYTORYCZNY:

 

 

 15 sposobów na szybsze dostanie się do lekarza

   i na krótsze czekanie w NFZ

---

Czy kiedykolwiek Ty albo ktoś z Twojej Rodziny miał poczucie, że zbyt długo musi czekać do lekarza na NFZ? Jeśli tak, to ten artykuł jest dla Ciebie. Poznaj nasze praktyczne wskazówki, a może się okazać, że zaoszczędzisz kilka tygodni, albo nawet i miesięcy, oczekiwania w polskim systemie ochrony zdrowia.

#bezkolejki  #terminyleczenianfz  #TwójCzasJestWażny  #OszczędźCzas

 

 

W skrócie 

 

Czas oczekiwania na leczenie w NFZ można skrócić na wiele sposobów. Przejrzeliśmy dziesiątki stron ustaw, dokumentów i poradników, by zebrać te wszystkie sposoby w jednym miejscu – w tekście, który czytasz. Łącznie znaleźliśmy 15 takich legalnych "furtek" i "patentów" na krótsze czekanie. Omawiamy je szczegółowo, byś faktycznie mógł/mogła z nich w praktyce skorzystać. Zachęcamy Cię do zapoznania się z nimi wszystkimi po kolei, przynajmniej raz. Jednak ponieważ cały nasz Poradnik ma wiele stron, na wstępie krótko przybliżmy Ci, co w nim znajdziesz i to, co najważniejsze.

 

W pierwszej naszej poradzie omówimy wszystkie znane nam "wyjątki od kolejki" NFZ. Jeśli Twoja sytuacja mieści się w którymś z tych 20 wyjątków: już omijasz główną kolejkę (wystarczy jedynie poinformować personel o swoim uprawnieniu). Przeczytaj spis tych wyjątków i zobacz, czy "podpadasz", pod któryś z nich. To podstawa. Następnie przybliżamy bardzo ważną stronę: terminyleczenia.nfz.gov.pl. Może z niej skorzystać każdy, nie tylko osoby z "wyjątków". Dzięki tej stronie, dowiesz się, w których placówkach kolejka jest najkrótsza. To Twoje najważniejsze narzędzie w walce o czas w NFZ. 

 

(Wskażemy również i inne oficjalne strony, które można wykorzystać do znalezienia krótszego terminu leczenia: strona BASiW, z której dowiesz się, czy np. w województwie obok kolejka nie jest znacznie krótsza oraz strona koordynowana.nfz.gov.pl, z której dowiesz, gdzie możesz uzyskać więcej w jednej przychodni, bez jeżdżenia w różne miejsca.)

 

Oprócz "wyjątków od kolejki" NFZ są również "wyjątki od skierowania". Dzięki nim, możesz od razu udać się do specjalisty, bez czekania na lekarza POZ. W tekście wyliczymy wszystkie znane nam sytuacje bez skierowań. Jest ich prawie 30. Sprawdź, czy Cię dotyczą. 

 

Następnie wyjaśnimy, kiedy lekarz może przyśpieszyć Twoje leczenie, określając Twój przypadek jako "pilny". Omówimy sposoby na załatwienie spraw zdrowotnych bez wychodzenia z domu: teleporady, TIP, IKP czy możliwość uzyskania recepty bez wizyty u lekarza. Odpowiemy na pytanie, czy "przegapiony" termin wizyty u specjalisty można przywrócić. Podpowiemy, jak mądrze wykorzystać czas czekania przed gabinetem oraz jak najlepiej wykorzystać czas rozmowy z lekarzem (tak, by nie wracać do niego z dodatkowymi pytaniami). Zmierzymy się również z kwestią, czy można leczyć się na NFZ za granicą, gdy zbyt długo czekasz na leczenie w Polsce.

 

Wreszcie damy Ci linki do oficjalnych stron z listą szczególnych uprawnień i ułatwień w NFZ (nie tylko związanych z kolejkami) oraz linki do wyszukiwarek badań profilaktycznych, byś nie musiał(a) tracić czasu na ich samodzielne szukanie. 

 

Nie możemy obiecać cudów. Możemy jednak zapewnić, że znamy niejeden przypadek, gdy korzystanie z naszych porad skróciło czas oczekiwania na leczenie o ładnych kilka tygodni (w jednym przypadku: z kilku tygodni do jednego dnia)!

 

***

 

Poniżej znajdziesz spis treści całego Poradnika. Możesz przeczytać go od deski do deski. Do tego zachęcamy. Wówczas po prostu przewiń stronę w dół (tekst porad zaczyna się po poniższym spisie). Równie dobrze możesz od razu kliknąć tę poradę w poniższym wyliczeniu, która Cię najbardziej interesuje. Zapraszamy do lektury!

 

SPIS TREŚCI 

1. Sprawdź, czy przysługuje Ci prawo do leczenia bez kolejki.

2. Sprawdź najbliższe wolne terminy na leczenie na stronie terminyleczenia.nfz.gov.pl . Poznaj BASiW.

3. Pamiętaj, że nie zawsze potrzebne jest skierowanie.

4. Rozważ omówienie z lekarzem możliwości zakwalifikowania Twojej sytuacji jako "pilnej" (tzw. "cito"), jeśli widzisz ku temu powody.

5. Sprawdź, czy możesz skorzystać z Opieki Koordynatowej POZ na stronie koordynowana.nfz.gov.pl

6. Pamiętaj, że w niektórych wypadkach, by uzyskać receptę czy zlecenie na wyroby medyczne, nie musisz udawać się do lekarza.

7. Ustal, gdzie powinno być dokonane zlecone Ci badanie.

8. Poznaj kilka przydatnych zasad związanych z rejestracją u lekarza.

9. Wykorzystuj nowe platformy kontaktu z systemem ochrony zdrowia: Teleporady, Telefoniczna Informacja Pacjenta, Internetowe Konto Pacjenta.

10. Dobrze przygotuj się do wizyty.

11. Rozmawiaj. Bądź uprzejmy(-a).

12. Poznaj swoje prawa.

13. Jeśli już musisz czekać, czekaj mądrze.

14. Jeśli czekasz w NFZ za długo – szukaj leczenia na NFZ za granicą.

15. Dbaj o swoje zdrowie.

 

 

1. Sprawdź, czy przysługuje Ci prawo do leczenia bez kolejki.

---

Jest ponad dwadzieścia "wyjątków od kolejki". Można podzielić je na sześć grup. Będą to wyjątki związane:

1. z ciążą,
2. z określonymi niepełnosprawnościami,
3. z dawstwem krwi, osocza i przeszczepów, 
4. ze wsparciem weteranów walk o niepodległość i innych osób służących obronności kraju,
5. ze skutkami tzw. zdarzeń medycznych, 
6. ze stomatologią uczniów,
7. ze stanem nagłym.

 

Poniżej zestawiamy listę sytuacji "bez kolejki". Za każdym razem podajemy również odpowiedni na przepis, na który będziesz mógł(a) się powołać. 

 

Otóż jeśli jesteś osobą wskazaną poniżej, przysługuje Ci prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach.

 

[ciąża]

• kobieta w ciąży
  

  Podstawa prawna: art. 47c ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).

 

 

[niepełnosprawności]

• osoba do 18. roku życia, u której stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu 
  
  Ściśle rzecz biorąc, ustawa, zamiast pojęciem "osoba", posługuje się pojęciem "świadczeniobiorca". "Świadczeniobiorca" to przede wszystkim osoba ubezpieczona w NFZ, ale także i inna osoba wskazana w ustawie. My w niniejszym Poradniku, dla uproszczenia, będziemy pisać o "osobach".
  

  Podstawa prawna: art. 47c ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 47 ust. 1a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.).

 

osoba posiadająca orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności

 

• osoba posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji
  

  Podstawa prawna: art. 47c ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 47 ust. 1b pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.). 

[dawstwo krwi, osocza i przeszczepów] 

• osoba, który posiada tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”
  

  Podstawa prawna: art. 47c ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 43 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.).

 

• dawca krwi, który oddał co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocza po chorobie COVID-19
  

  – na podstawie zaświadczenia, o którym mowa w art. 9a ust. 3 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1782)

  
  
  UWAGA: Wygląda na to, że obecnie, "wyjątek od kolejki" dla osób, które oddały "osocze po chorobie COVID-19" nie ma już zastosowania. Dlaczego? NFZ na swojej stronie internetowej przy tym "wyjątku" dodaje zastrzeżenie "w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii"¹. W dniu 1 lipca 2023 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia, które zakończyło stan zagrożenia epidemicznego COVID-19 na obszarze Polski. Z kolei zaświadczenie poświadczające donację, zgodnie z przepisami, jest ważne jedynie rok (a rok od 01.07.2023 to 01.07.2024). Dlatego obecnie "wyjątek" dotyczący "osocza po chorobie COVID-19" już nie funkcjonuje.
  
  

  Podstawa prawna: art. 47c ust. 1 pkt 12 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 stycznia 2021 r o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 159); Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. 2023 poz. 1118).

 

• Dawca Przeszczepu 
  ─ ma dożywotnie² uprawnienie do korzystania poza kolejnością, ale tylko z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej.
  

  Podstawa prawna: art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1185).
  Dodajmy, że krajowe listy osób oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów rządzą się innymi prawami niż "kolejki", o których przede wszystkim tu piszemy³.

 

[wsparcie weteranów walk o niepodległość i innych osób służących obronności kraju]

Ogólna podstawa prawna: art. 5, 24a-24c, 47c ust. 1 pkt 4-11, 13-14 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.); zob. również art. 287 ust. 2 i 3 oraz art. 325 ust. 2 ustawy o obronie Ojczyzny (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 248 ze. zm.).

 

• inwalida wojenny
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 6–8 lub w art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (t. j. Dz.U. z 2025 r. poz. 195) – definicja z art. 5 pkt 5 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.))

 

• inwalida wojskowy
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 6–8 lub w art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (t. j. Dz.U. z 2025 r. poz. 195) – definicja z art. 5 pkt 5 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))

 

• żołnierz zastępczej służby wojskowej
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1774) – definicja z art. 5 pkt 47 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))

 

• cywilna niewidoma ofiara działań wojennych 
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1820) – definicja z art. 5 pkt 5a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))

 

• kombatant
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 1–4 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2039) – definicja z art. 5 pkt 7 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))

 

• działacz opozycji antykomunistycznej 
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 906) , o potwierdzonym statusie działacza opozycji antykomunistycznej – definicja z art. 5 pkt 3a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.)) 

 

• osoba represjonowana z powodów politycznych
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: art. 3 i następne ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 906), o potwierdzonym statusie osoby represjonowanej z powodów politycznych – definicja z art. 5 pkt 22a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))

 

• osoba deportowana do pracy przymusowej
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba deportowana do pracy przymusowej lub osadzoną w obozie pracy przez III Rzeszę lub Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, której przyznano uprawnienie do świadczenia pieniężnego, o którym mowa w art. 1a ust. 1 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1818) – definicja z art. 5 pkt 19a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))

 

• uprawniony żołnierz 
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi:  żołnierz, o którym mowa w art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 755), który doznał urazu lub zachorował podczas wykonywania zadań służbowych poza granicami państwa – definicja z art. 5 pkt 44a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.)),

  którego ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%,
  
  a poza tym: 
  
  każdy uprawniony żołnierz 
  w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa (dotyczy to świadczeń: świadczenia opieki zdrowotnej w szpitalach, świadczenia specjalistyczne w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oraz stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne)
  

  Podstawa prawna: art. 47c, art. 24a i art. 20 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.)

 

• uprawniony pracownik wojska 
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi:  pracownik wojska, o którym mowa w art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 755), który doznał urazu lub zachorował podczas wykonywania zadań służbowych poza granicami państwa – definicja z art. 5 pkt 44a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych .(t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.)), 

  którego ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%,
  
  a poza tym:
  
  każdy uprawniony pracownik wojska w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa (dotyczy to świadczeń: świadczenia opieki zdrowotnej w szpitalach, świadczenia specjalistyczne w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oraz stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne)
  

  Podstawa prawna: art. 47c, art. 24a i art. 20 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.) 

 

• weteran poszkodowany, 
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba posiadające status weterana poszkodowanego nadany na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2112) – definicja z art. 5 pkt 44b ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))

  
  którego ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30,
  
  a poza tym 
  
  każdy weteran poszkodowany w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa (przy czym to uprawnienie jest szersze niż podobne uprawnienie uprawnionego żołnierza lub pracownika wojska, o których mowa w dwóch poprzednich punktach; uprawnienie weterana poszkodowanego dotyczy bowiem nie tylko świadczeń opieki zdrowotnej z art. 20 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ale także stacjonarnych i całodobowych świadczeń opieki zdrowotnej innych niż te, o których mowa w art. 20 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a więc także takich, dla których nie jest prowadzona sformalizowana lista oczekujących⁴; w ww. zakresie weterani poszkodowani mają prawo do bezterminowego czasu trwania leczenia)
  

  Podstawa prawna: art. 47c i 24b-c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).

 

• niżej wskazany żołnierz – w przypadku korzystania ze świadczeń w podmiotach leczniczych, dla których podmiotem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, oraz przez niego nadzorowanych:
  
  

• każdy żołnierz zawodowy
  
  a poza tym
  
  żołnierz zawodowy zajmujący stanowisko służbowe o szczególnych właściwościach lub warunkach pełnienia służby, wymagające szczególnych predyspozycji zdrowotnych
  
  – w przypadku powstania choroby lub schorzenia dyskwalifikujących lub ograniczających wykonywanie zadań służbowych
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: żołnierz, o którym mowa w art. 287 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 248 ze zm.))

 

• żołnierze Obrony Terytorialnej pełniący terytorialną służbę wojskową 
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: żołnierz, o którym mowa w art. 325 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 248 ze zm.))

 

[zdarzenie medyczne]

• osoba, która legitymuje się zaświadczeniem, o którym mowa w art. 67zb ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 581), przez okres wskazany w tym zaświadczeniu, nie dłużej niż 5 lat od dnia wydania zaświadczenia.
  
  Chodzi tu o zaświadczenie dotyczące poważnych następstw zdrowotnych tzw. "zdarzenia medycznego"; zaświadczenie to doręczane jest niezwłocznie po uprawomocnieniu się decyzji administracyjnej w sprawie przyznania świadczenia kompensacyjnego i ustalenia jego wysokości albo odmowy przyznania świadczenia kompensacyjnego.
  

  (art. 47c ust. 1 pkt 15 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych .(t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.)) 

 

[stomatologia uczniów]

• uczniowie
  (a) w gabinecie dentystycznym w szkole oraz (b) w przypadku braku gabinetu dentystycznego w szkole: w gabinecie dentystycznym prowadzonym przez podmiot wykonujący działalność leczniczą, z którym organ prowadzący szkołę zawarł porozumienie (o którym mowa w art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami, Dz. U. poz. 1078 ze zm.) – uczniowie tej szkoły korzystają ze świadczeń w zakresie leczenia stomatologicznego poza kolejnością
  

  Podstawa prawna: art. 47ca ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).

 

[stan nagły]

• osoba w stanie nagłym 
  Chodzi tu np. o sytuacje wymagające wezwania karetki; por. art. 3 pkt 8 ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym (t. j. Dz.U. z 2025 r. poz. 91). Więcej o tym, czym jest stan nagły, piszemy w kolejnej sekcji niniejszego Poradnika tutaj.
  

  (art. 19 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))⁵

   

Jeśli masz wątpliwości, czy dane uprawnienie Cię obejmuje (np. nie jesteś pewien, co dokładnie oznacza kategoria "kombatanta"), skontaktuj się z najbliższym oddziałem NFZ (lista kontaktowa tutaj).

 

***

 

Znamy już kategorie osób, którym przysługuje prawo do obsługi poza kolejnością. Przyjrzyjmy się teraz praktyce realizacji tego uprawnienia.

 

Gdzie przysługuje Ci uprawnienie do "pominięcia kolejki"? To uprawnienie jest szerokie. Dotyczy m.in. wizyty u lekarza POZ, wizyty u specjalisty, zapisów na leczenie operacyjne, a także usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach⁶ (czyli  wydawania leków, sporządzania leków aptecznych czy wykonania pomiaru ciśnienia krwi)⁷. Omawiane uprawnienie  nie dotyczy natomiast szpitalnych oddziałów ratunkowych (SOR). Tam o kolejności przyjęć pacjentów decyduje tzw. triaż (triage), czyli szybka i wstępna ocena stanu zdrowia przeprowadzona poprzez personel medyczny⁸.

 

Której kolejki dotyczy powyższe prawo: kolejki w informatycznym systemie zapisów (tzw. listy oczekujących) czy też „kolejki” tworzącej się danego dnia przed rejestracją oraz przed gabinetem lekarskim? Omawiane uprawnienie z pewnością dotyczy tej pierwszej, czyli kolejki w informatycznym systemie zapisów. Co do dwóch pozostałych typów "kolejek" – wypowiedzi przedstawicieli ochrony zdrowia bywają tu niespójne⁹. W każdym razie nic nie stoi na przeszkodzie, by w "kolejce" tworzącej się danego dnia przed rejestracją czy przed gabinetem lekarskim, poprosić czekających o ustąpienie miejsca, z uwagi na naszą szczególną sytuację. Ponieważ jednak nie jest jasne, że działamy wówczas na podstawie ustawy, musimy liczyć się odmową. 

 

Z kolei niekiedy mamy do czynienia nie z trzema, ale jednym rodzajem ustawowej "kolejki", czyli "kolejką" do stanowiska obsługi klienta ("okienka"). Tak jest np. w aptekach. Jeśli chcesz skorzystać z omawianego uprawnienia, przepisy nie obligują Cię do wyjaśniania czegokolwiek innym osobom w kolejce. Niemniej zalecamy to zrobić, tak by inne osoby czekające nie miały poczucia, że niesłusznie "wpychasz" się przed nie. Można np. spytać "Przepraszam, czy ktoś z Państwa jest osobą ustawowo uprawnioną do obsługi poza kolejnością?" i wyjaśnić życzliwie, że dlaczego przysługuje Ci uprawnienie (np. jesteś Zasłużonym Honorowym Dawcą Krwi i ustawa daje Ci taką możliwość). Oczywiście należy też poczekać, aż od stanowiska odejdzie pacjent, który jest aktualnie obsługiwany¹⁰.

 

Co ciekawe, Robert Cialdini, uznany psycholog, przytacza badanie, z którego wynika, że dodanie wyjaśnienia do takiej prośby w kolejce, np. "Czy mógłbym wejść przed Panem/Panią, ponieważ [np. bardzo się śpieszę]", zwiększa szanse uzyskania zgody o 55%¹¹. 

 

UWAGA! WAŻNE I KORZYSTNE!

Jeśli skorzystasz z prawa do leczenia "poza kolejnością", jak szybko to uprawnienie "zadziała"? Wyjaśniają to przepisy. Zasada pierwsza brzmi: „Korzystanie poza kolejnością (…) oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń (…) w dniu zgłoszenia." ─ to bardzo dobra wiadomość! Jest jednak i druga zasada: "W przypadku gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza  inny termin poza kolejnością [podkreślenie – PK] przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących.". 

 

Jak długi może być ten "inny termin”? 

 

(a) Jeśli w grę wchodzi wizyta u specjalisty, czyli np. ginekologa, okulisty, kardiologia¹², ten "inny termin" nie może być dłuższy niż 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia (czyli ten korzystny limit 7 dni dotyczy tylko tzw. świadczeń z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej).

 

(b) W innym wypadku, tj. np. w wypadku zapisów do szpitala, korzystny limit 7 dni nie obowiązuje¹³. W praktyce więc gdy w danym miejscu terminy na tzw. przypadek "stabilny" są rzędu np. dwóch tygodni, to ten "inny termin poza kolejnością" może oznaczać kilka dni lub tydzień; jednak gdy terminy (np. w szpitalu) są rzędu roku lub dwóch, "inny termin poza kolejnością" może oznaczać i pół roku¹⁴.

 

Czy trzeba jakoś udowadniać, że przysługuje Ci to szczególne uprawnienie? Tak. Szczegóły co do sposobu wykazania podstawy swoich uprawnień możesz znaleźć tutaj lub tutaj. 

 

Co ważne obowiązek poinformowania rejestracji ─ przy zapisywaniu się do lekarza ─ o tym, że przysługuje Ci dane szczególne uprawnienie, ciąży na Tobie. W praktyce zdarza się, że rejestracja nie ma wiedzy o tym, że dane uprawnienie istnieje¹⁵ (dotyczy to zwłaszcza uprawnień wprowadzonych niedawno). Wówczas zalecamy przywołanie odpowiedniej podstawy prawnej. Znajdziesz ją w naszym zestawieniu powyżej.

 

Czy omawiane uprawnienie dotyczy tylko pierwszej wizyty u danego specjalisty czy dotyczy także tych kolejnych? Wygląda na to, że uprawnienie (z art. 47c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych) dotyczy nie tylko pierwszych wizyt, ale obejmuje cały proces leczenia pacjenta¹⁶. Przykładowo więc, jeśli przysługuje Ci uprawnienie do pominięcia kolejki i na pierwszej wizycie lekarz wyznaczy Ci wizytę kontrolną za miesiąc, to będziesz mieć za miesiąc pierwszeństwo przed pacjentem, który nie ma takiego uprawnienia, a lekarz wyznaczył mu identyczny termin wizyty kontrolnej¹⁷.

 

Czy omawiane uprawnienie do pominięcia kolejki dotyczy także prywatnej ochrony zdrowia? Nie, dotyczy tylko publicznej ochrony zdrowia¹⁸. 

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

2. Sprawdź najbliższe wolne terminy na leczenie na  stronie terminyleczenia.nfz.gov.pl . Poznaj BASiW.

---

 

 

Dzięki tej witrynie można zaoszczędzić tygodnie a nawet miesiące oczekiwania.

Skąd biorą się tak duże różnice w wolnych terminach w danych placówkach? Pacjenci zwykle preferują placówki z określoną renomą, te największe w danym regionie lub najlepiej im znane. To prowadzi nieproporcjonalnego obłożenia tych miejsc i w efekcie do znaczących różnic pomiędzy najdłuższymi a najkrótszymi kolejkami w danym zakresie świadczeń¹⁹.

 

Dane na stronie terminyleczenia.nfz.gov.pl nie zawsze są aktualne. Jak sobie z tym poradzić? Korzystając z numerów telefonów podanych na tej stronie, możesz zadzwonić do danego podmiotu i upewnić się, czy podane daty są prawidłowe.
Czy powyższe informacje możesz uzyskać telefonicznie? Tak. Te informacje możesz uzyskać także na bezpłatnej²⁰ Telefonicznej Informacji Pacjenta pod numerem 800 190 590, która jest czynna 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu (więcej o TIP tutaj). 

 

Czy możesz zapisać się do lekarza w innym mieście? Zasadą w polskiej ochronie zdrowia jest brak rejonizacji²¹. Co to znaczy? To oznacza, że jeżeli nasz stan zdrowia na to pozwala i jesteśmy mobilni, to możemy znaleźć krótszy wolny termin np. w pobliskich miastach i zapisać się właśnie tam.

 

Załóżmy, że terminy we wszystkich placówkach w Twoim regionie są odległe. Bardzo zależy Ci na szybkim dostaniu się do lekarza. Nawet jeśli to daleko. Jak szybko sprawdzić, w których regionach Polski termin na dane leczenie jest krótszy? Szczegółowe statystyki dotyczące długości kolejek we wszystkich województwach znajdziesz w ministerialnej Bazie Analiz Systemowych i Wdrożeniowych (w skrócie: BASiW) tutaj22. 

 

Przykładowy widok strony basiw.mz.gov.pl (dostęp 20.03.2025).

 

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

3. Pamiętaj, że nie zawsze potrzebne jest skierowanie.

---

Skierowanie jest potrzebne, by np. udać się do poradni specjalistycznej, wykonać niektóre badania czy zapisać się na rehabilitację. Jednak w niektórych sytuacjach możesz obejść się bez niego. Przepisy wskazują prawie 30 takich sytuacji. Można je podzielić na cztery grupy:

1. ze względu na specjalność lekarską (czyli specjaliści, do których nie potrzeba skierowania)
2. ze względu na osobę świadczeniobiorcy (czyli osoby, które nie potrzebują skierowania w żadnym wypadku),
3. wyjątki z określonym zakresem leczenia,
4. stan nagły.
   
   

Poniżej wyliczamy te wyjątki.

Zaznaczamy, że te wyjątki otwierają drzwi jedynie do wizyt u specjalisty (o ile wprost nie zaznaczymy inaczej). Innymi słowy, te wyjątki nie dotyczą skierowań : do szpitala, na rehabilitację, do sanatorium itd.²³

Ogólna podstawa prawna: art. 57 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).

 

 

Specjaliści, do których nie potrzeba skierowania

 

• dentysta

• ginekolog i położnik 

• onkolog

• psychiatra

• wenerolog
  

  (wenerolog to lekarz, który pomaga w diagnozie i leczeniu chorób przenoszonych drogą płciową)

 

Podstawa prawna: art. 57 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.). UWAGA: do końca 2014 r. bez skierowania można było się dostać także do dermatologa i okulisty. Obecnie do tych specjalistów potrzebne jest skierowanie²⁴.

 

 

Osoby, które nie potrzebują skierowania w żadnym wypadku

 

[określone choroby]

 

• osoba chora na gruźlicę

• osoba zakażona wirusem HIV
  
  

 

[wsparcie weteranów walk o niepodległość i innych osób służących obronności kraju]

 

• inwalida wojenny
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 6–8 lub w art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (t. j. Dz.U. z 2025 r. poz. 195) – definicja z art. 5 pkt 5 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.))
  
  

• kombatant

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 1–4 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2039) – definicja z art. 5 pkt 7 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))
  
  

• żołnierz zastępczej służby wojskowej
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1774) – definicja z art. 5 pkt 47 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))
  
  

• działacz opozycji antykomunistycznej
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych, o potwierdzonym statusie działacza opozycji antykomunistycznej (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 906) – definicja z art. 5 pkt 3a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))
  
  

• osoba represjonowana z powodów politycznych
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: art. 3 i następne ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych, o potwierdzonym statusie osoby represjonowanej z powodów politycznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 906)  – definicja z art. 5 pkt 22a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))
  
  

• osoba deportowana do pracy przymusowej
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba deportowana do pracy przymusowej lub osadzoną w obozie pracy przez III Rzeszę lub Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, której przyznano uprawnienie do świadczenia pieniężnego, o którym mowa w art. 1a ust. 1 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1818) – definicja z art. 5 pkt 19a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))
  
  

• cywilna niewidoma ofiara działań wojennych
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1820) – definicja z art. 5 pkt 5a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))
  
  

• uprawniony żołnierz
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi:  żołnierz, o którym mowa w art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa, który doznał urazu lub zachorował podczas wykonywania zadań służbowych poza granicami państwa (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 755) – definicja z art. 5 pkt 44a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych .(t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.)),

  w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa

  a poza tym

  każdy uprawniony żołnierz, którego ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%

   

• uprawniony pracownik wojska

  (dokładne określenie, o kogo chodzi:  pracownik wojska, o którym mowa w art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 755), który doznał urazu lub zachorował podczas wykonywania zadań służbowych poza granicami państwa – definicja z art. 5 pkt 44a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.)),

  w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa

  a poza tym 

  każdy uprawniony pracownik wojska, którego ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%,

   

• weteran poszkodowany
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba posiadające status weterana poszkodowanego nadany na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2112) – definicja z art. 5 pkt 44b ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.))

  w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa 

  a poza tym 

  każdy weteran poszkodowany, którego ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%

 

[niepełnosprawności]

 

• osoba do 18. roku życia, u której stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu 
  
  

• osoba posiadająca orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 6–8 lub w art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (t. j. Dz.U. z 2025 r. poz. 195) – definicja z art. 5 pkt 5 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.))
  
  

• nwalida wojenny
  

  (dokładne określenie, o kogo chodzi: osoba, o której mowa w art. 6–8 lub w art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (t. j. Dz.U. z 2025 r. poz. 195) – definicja z art. 5 pkt 5 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.))

 

Poniżej wyliczamy te wyjątki.

Zaznaczamy, że te wyjątki otwierają drzwi jedynie do wizyt u specjalisty (o ile wprost nie zaznaczymy inaczej). Innymi słowy, te wyjątki nie dotyczą skierowań : do szpitala, na rehabilitację, do sanatorium itd.

Ogólna podstawa prawna: art. 57 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).

 

Wyjątki od skierowania z określonym zakresem leczenia

 

• osoba zgłaszająca się z powodu uzależnienia
  – w zakresie leczenia uzależnień
  
  
• osoba zgłaszająca się z powodu współuzależnienia, tj. osoba spokrewniona lub niespokrewniona z osobą uzależnioną, wspólnie z nią zamieszkująca i gospodarująca oraz osoba, której stan psychiczny powstał na skutek pozostawania w związku emocjonalnym z osobą uzależnioną
  – w zakresie leczenia uzależnień
  
  
• osoba, która chce skorzystać ze świadczeń psychologicznych, psychoterapeutycznych i środowiskowych dla dzieci i młodzieży
  
  
• dziecko, u którego stwierdzono występowanie chorób wrodzonych w wyniku finansowanych ze środków publicznych badań przesiewowych wykonywanych u dzieci
  – w zakresie leczenia tych chorób udzielanie ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych finansowanych ze środków publicznych następuje bez skierowania
  

  Podstawa prawna: art. 57 ust. 1a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).
  
  

• osoba, u którego lekarz podstawowej opieki zdrowotnej albo lekarz udzielający ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych stwierdził podejrzenie nowotworu złośliwego lub miejscowo złośliwego
  – ma prawo do diagnostyki onkologicznej na podstawie karty diagnostyki i leczenia onkologicznego bez skierowania 

  Uwaga: ten wyjątek nie ma zastosowania do nowotworów skóry, chyba że chodzi o  czerniaka skóry.

  Podstawa prawna: art. 32a ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).
  
  

• osoba, u której: (1) w wyniku diagnostyki onkologicznej stwierdzono nowotwór złośliwy lub miejscowo złośliwy, lub (2) lekarz udzielający świadczeń szpitalnych lub świadczeń w ramach programów zdrowotnych stwierdził nowotwór złośliwy lub miejscowo złośliwy
  – ma prawo do leczenia onkologicznego (w zakresie ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych lub leczenia szpitalnego) na podstawie karty diagnostyki i leczenia onkologicznego bez skierowania.

  Uwaga: ten wyjątek nie ma zastosowania do nowotworów skóry, chyba że chodzi o  czerniaka skóry.

  Podstawa prawna: art. 32a ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze . zm.).
  
  

• osoba chcąca skorzystać ze świadczeń psychologicznych dla dorosłych
  – w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

  UWAGA: W dniu 1 lipca 2023 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia, które zakończyło stan zagrożenia epidemicznego COVID-19 na obszarze Polski. Niemniej przedstawienie skierowania nie jest wymagane w przypadku, gdy termin udzielenia świadczenia został wyznaczony przed 1 lipca 2023 r. na po 1 lipca 2023 r.

  Podstawa prawna: art. 30 ustawy z dnia 14 sierpnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zapewnienia funkcjonowania ochrony zdrowia w związku z epidemią COVID-19 oraz po jej ustaniu (Dz.U. z 2020 r. poz. 1493); Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1118)

  
  UWAGA: W listopadzie 2024 r. Ministerstwo Zdrowia zgłosiło projekt zniesienia skierowań do psychologa i optometrysty (optometrysta to specjalista zajmujący się m.in. diagnozowaniem wad wzroku). Na etapie dalszych prac Ministerstwo wyraziło również wolę zniesienia skierowań do dermatologa i lekarza medycyny sportowej dla dzieci i młodzieży²⁵. W chwili publikacji niniejszego Poradnika (21.03.2025 r.) te nowe "wyjątki" od skierowania jeszcze  nie obowiązują. Są dopiero na etapie konsultacji publicznych. Można śledzić losy tego projektu na stronie Rządowego Centrum Legislacji, tj. tutaj (projekt ma numer "UD71")²⁶.  

 

Stany nagłe

 

• W stanach nagłych
  świadczenia zdrowotne są udzielane bez wymaganego skierowania. Więcej o tym, czym jest stan nagły, piszemy w kolejnej sekcji niniejszego Poradnika tutaj.
  

  Podstawa prawna: art. 60 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych .(t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 z ze. zm.).

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

4. Rozważ omówienie z lekarzem możliwości zakwalifikowania Twojej sytuacji jako tzw. "pilnej" (tzw. "cito"), jeśli widzisz ku temu powody.

---

Przepisy wyróżniają trzy przedziały czasowe leczenia: przypadek 

• "nagły", 
• „pilny” i 
• „stabilny”²⁷. 
  
  

Przypadek "nagły" jest na szczycie tego wyliczenia. W uproszczeniu to taki stan, kiedy pomoc potrzeba jest natychmiast, kiedy liczy się każda minuta, kiedy trzeba szybko wezwać pogotowie²⁸. Np.:

• zatrzymanie krążenia – brak reakcji, brak oddechu
• utrata przytomności
• duszność (nie możesz powiedzieć jednego zdania na wydechu)
• krwawienie, którego nie jesteś w stanie zatrzymać
• gwałtownie postępujący poród
• upadek z dużej wysokości²⁹.

 

Przypadek „pilny” to "(…) konieczność pilnego udzielenia świadczenia ze względu na (…) możliwość szybkiego pogorszenia stanu zdrowia lub znaczącego zmniejszenia szans na powrót do zdrowia". Np. lekarz wystawia pilne skierowanie na rezonans magnetyczny dla pacjenta, u którego wystąpił silny ból kręgosłupa.

Z kolei przypadek „stabilny”, to zgodnie z przepisem, wszelkie pozostałe sytuacje (tj. stan inny niż nagły i inny niż „pilny”)³⁰. Np. lekarz wystawia skierowanie na rutynowe badania.

Oznaczenie Twojej sytuacji jako „pilnej” może skrócić czas dostępu do specjalisty albo szpitala (gdyż przypadek "pilny" ma pierwszeństwo przed "stabilnym"³¹; uwaga: nie oznacza to jednak, że przypadek "pilny" ma być leczony natychmiast). Możesz więc porozmawiać ze swoim lekarzem o tym, by nadał Twojej sytuacji taką właśnie kategorię – jeśli widzisz ku temu powody. Pamiętaj jednak, że decyzja należy do lekarza. Analogicznie, jeśli Twoja skierowanie nie ma dopisku "pilne", ale Twój stan ulegnie pogorszeniu, nie wahaj się poinformować o tym rejestracji placówki. Wówczas również jest możliwość uzyskania krótszego terminu³².

W każdym razie jeśli Twoje skierowanie zostanie oznaczone już jako "pilne" (czyli, z łaciny, "cito"), pamiętaj, by przy szukaniu placówki, informować rejestracje przychodni czy szpitali o statusie "pilne". Póki bowiem rejestracja nie uzyska wglądu w Twoje skierowanie w swoim systemie informacyjnym, nie może wiedzieć, że taki właśnie "pilny" status ma Twoje skierowanie.

 

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

5. Sprawdź, czy możesz skorzystać z Opieki Koordynatowej POZ na stronie koordynowana.nfz.gov.pl

---

Według jednego z badań, Placówki POZ realizujące opiekę koordynowaną są w stanie zapewnić diagnostykę w kilkakrotnie krótszym czasie niż w zwykłej ścieżce (np. na EKG średnio czeka się 2,5 tygodnia w porównaniu do 16 tygodni poza opieką koordynowaną)³³. 

Jednym z celów Opieki Koordynowanej jest to, by więcej wizyt, badań i konsultacji odbywało się w jednej przychodni i u jednego lekarza – a nie u kilku specjalistów przyjmujących w różnych miejscach³⁴. To duża oszczędność czasu. Jeśli więc masz kłopot z sercem, płucami, tarczycą, nerkami, cukrzycą³⁵, sprawdź, czy Twoja przychodnia jest objęta tym programem (mapę przychodni znajdziesz tutaj) i skonsultuj się w tej sprawie ze swoim lekarzem POZ. Więcej informacji znajdziesz tutaj.

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

6. Pamiętaj, że w niektórych wypadkach, by uzyskać receptę czy zlecenie na wyroby medyczne, nie musisz udawać się do lekarza.

---

Odpowiedni przepis stanowi: „Lekarz może, bez dokonania badania pacjenta, wystawić receptę niezbędną do kontynuacji  leczenia oraz zlecenie na zaopatrzenie  w wyroby  medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej.”. 

Podstawa prawna: art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

 

W każdym razie jeśli chorujesz przewlekle i określone leki przyjmujesz stale, zadbaj o recepty na kolejne opakowania z wyprzedzeniem³⁶ – to też pomoże zaoszczędzić Ci czas. 

 

Ponadto w niektórych szczególnych przypadkach recepty mogą wystawiać nie tylko lekarze, ale i pielęgniarki, położne, a także farmaceuci – możesz przeczytać o tym więcej na stronie NFZ tutaj w zakładce "Zasady wystawiania recept".

Podstawa prawna: art. 95b, 96, 96a ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 686 z ze. zm.).

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

7. Ustal, gdzie powinno być dokonane zlecone Ci badanie.

---

W swojej praktyce spotkaliśmy się z następującą sytuacją. Kobieta w ciąży czekała na wizytę u lekarza. Gdy zobaczyła się z nim, dostała skierowanie na badania. Zapisała się na nie. Czekała. Po ich wykonaniu znów czekała na wyniki. Gdy je otrzymała, znów czekała na wizytę u lekarza. Gdy się z nim ponownie zobaczyła, okazało się, ze lekarz chciał, by badanie było wykonane w innym miejscu i w określonym standardzie, a to które wykonała pacjentka, tego standardu nie spełniało.

Jak zaradzić takiej sytuacji? Według przepisów pacjenci nie mają prawa wyboru pracowni diagnostycznej³⁷. Pacjent powinien wykonać badanie w miejscu, z którym zlecający badanie ma podpisaną umowę. Jednak niekiedy może się zdarzyć - choćby z pośpiechu wynikłego z dużej liczby pacjentów - że lekarzowi umknie wskazanie Ci odpowiedniej placówki. Dlatego zawsze warto dopytać lekarza o to, gdzie konkretnie (tzn. w której placówce) należy wykonać przepisane badanie. 

 

Jeśli chcesz, możesz też zapytać się lekarza o wymagany standard badania, a nawet upewnić się w tym zakresie w docelowej placówce (jak stanowi przepis: „Podmiot wykonujący działalność leczniczą, na wniosek pacjenta, udziela (…) szczegółowych informacji  na  temat  udzielanych  świadczeń  zdrowotnych, w szczególności informacji dotyczących stosowanych metod diagnostycznych lub terapeutycznych oraz jakości i bezpieczeństwa tych metod”³⁸).

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

8. Poznaj kilka przydatnych zasad związanych z rejestracją u lekarza.

---

• By zarejestrować się na wizytę, nie trzeba osobiście udawać się z drukiem skierowania do placówki. Wystarczy zadzwonić. Obecnie bowiem skierowania są wystawianie w postaci elektronicznej, z wyjątkiem skierowań do logopedy³⁹ (więcej o tzw. e-skierowaniach tutaj). Przy okazji zwracamy uwagę, że lekarz POZ nie ma obowiązku wydać Ci skierowania „na życzenie”, jeśli w jego ocenie Twoja choroba może być diagnozowana i leczona w POZ⁴⁰.
  
  Poza tym w określonych wypadkach nie trzeba nawet dzwonić: można zarejestrować się samodzielnie przez Internet (więcej o pilotażu e-rejestracji tutaj).
  
  

• Z kolei jeśli nie dotarłeś(-aś) na umówioną wizytę, bo np. pomyliłeś(-aś) dni czy utknąłeś(-aś) w korku w godzinach szczytu itd. – Twoja wizyta niestety przepadnie. Wyjątkiem jest tu tzw. siła wyższa, co w języku prawnym zwykle oznacza coś nadzwyczajnego, czego nie można było przewidzieć i czemu nie można było zapobiec. Klasycznymi przykładami są tu katastrofy naturalne, akty terrorystyczne czy działania zbrojne. Niekiedy przez siłę wyższą uznaje się również sytuacje typu: burza o ogromnej sile, huragan, obfite opady śniegu⁴¹ czy przerwy w dostawie wody lub prądu⁴². Jeśli zaszła siła wyższa, wówczas, zgłoś to w rejestracji nie później niż w ciągu 7 dni od dnia ustania tej przyczyny, a masz szansę na przywrócenie wizyty lekarskiej⁴³. 
  

  Podstawa prawna: art. 20 ust. 10e-10f ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
  
  

• Jeśli nie możesz stawić się w placówce lub gdy zrezygnowałeś(-aś) ze świadczenia, masz obowiązek niezwłocznie powiadomić placówkę⁴⁴. Pamiętaj też, że można wpisać się tylko na jedną listę oczekujących u jednego świadczeniodawcy. Innymi słowy, nie powinno się zapisywać równolegle do kilku specjalistów czy szpitali w tej samej sprawie⁴⁵ (w praktyce po wprowadzeniu e-skierowań jest to już obecnie niemal niemożliwe). Nie blokuj miejsca innym.

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

9. Wykorzystuj nowe platformy kontaktu z systemem ochrony zdrowia: Teleporady, Telefoniczna Informacja Pacjenta, Internetowe Konto Pacjenta.

---

Udanie się do placówki leczniczej to niekiedy "wyprawa": korki w godzinach szczytu, kolejki do rejestracji; czasami trzeba wcześniej wyjść z pracy czy zapewnić opiekę dla dzieci. Tymczasem, dzięki rozwojowi technologii, coraz więcej spraw w obrębie NFZ możesz załatwić z domu czy z każdego miejsca – o ile masz ze sobą telefon czy komputer.

 

• Teleporada. Funkcjonują zarówno w obszarze POZ, jak i u lekarzy specjalistów⁴⁶. Kiedy można, a kiedy nie można korzystać z teleporady, jak się do niej przygotować – odpowiedź na te i inne pytania znajdziesz w oficjalnym "Nawigatorze Pacjenta" (od str. 15, do pobrania tutaj). W 2023 r. w Polsce skorzystano z przeszło 3 milionów teleporad⁴⁷.
  
  

• Telefoniczna Informacja Pacjenta. Telefoniczna Informacja Pacjenta, w skrócie TIP, to infolinia dla pacjentów, czynna całą dobę, przez 7 dni w tygodniu, także w święta⁴⁸. W odróżnieniu od Teleporady nie uzyskasz tam porady medycznej. Możesz tam jednak uzyskać pomoc w wyszukaniu: najkrótszego terminu wizyty u specjalisty, placówki z nocną i świąteczną opieką lekarską czy apteki, która ma poszukiwany przez Ciebie lek. Więcej informacji tutaj.
  
  
• Internetowe Konto Pacjenta. Już 17 milionów osób korzysta z Internetowego Konta Pacjenta (dalej: IKP)⁴⁹. Dzięki IKP – bezpłatnie – otrzymasz e-receptę lub e-skierowanie w postaci SMSa lub maila, sprawdzisz historię leczenia, wybierzesz lekarza, w pewnych wypadkach nawet zarejestrujesz się do lekarza. To Twój zaoszczędzony czas. Jeśli jeszcze nie korzystasz z IKP, o tym jak się zalogować, dowiesz się tutaj.

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

10. Dobrze przygotuj się do wizyty.

---

Nie raz spotykałem się z sytuacjami, gdy pacjenci żalili się, że ze stresu zapomnieli spytać się lekarza o coś ważnego. Niekiedy w takich sytuacjach może okazać się konieczne ponowne zapisanie się do lekarza. Dlatego warto się dobrze przygotować do wizyty. Przede wszystkim:

 

• spisz (w smartfonie lub w notesiku) swoje najważniejsze pytania do lekarza;
  
  

• zabierz ze sobą listę leków, które przyjmujesz, szczególnie tych przepisanych przez innych lekarzy (dotyczy to również leków przepisanych na wizytach prywatnych oraz suplementów kupowanych bez recepty). Nie robiąc tego, narażasz się na przyjęcie leków w nadmiarze lub takich, których nie powinno się łączyć.
  
  

• rozważ zabranie ze sobą na wizytę osoby bliskiej. To ostatnie uprawnienie, zwykle kojarzone z obecnością ojców na porodówkach, jest w rzeczywistości znacznie szersze: możemy wejść w zasadzie na każde badanie z osobą przez nas wskazaną (a zatem nie tylko z członkiem rodziny⁵⁰). Taka obecność jest zalecana zwłaszcza, gdy pacjent odczuwa duży stres w kontakcie z lekarzem lub jego zdolności poznawcze są ograniczone (np. osoba w bardzo podeszłym wieku).
  
  

Więcej ciekawych porad odnośnie tego, jak przygotować się do wizyty u lekarza znajdziesz tutaj.

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

11. Rozmawiaj. Bądź uprzejmy(-a).

---

Kontakt z systemem ochrony zdrowia potrafi być niekiedy frustrujący dla obu stron: i dla personelu medycznego, i dla pacjenta. Niekontrolowany wybuch emocji może nam w praktyce utrudnić dostęp do lekarza (np. gdy lekarz ma "wolne miejsce", ale ostatecznie nie zdecyduje się nas przyjąć poza spisem pacjentów na dany dzień).

Jeśli spotkasz się z niemiłym potraktowaniem np. przez lekarza, pamiętaj, by nie gasić ognia ogniem. Specjaliści od negocjacji zalecają, by w przypadku wybuchu drugiej strony, zwykle nie tyle się od razu bronić, co spokojnie pozwolić dać upust negatywnym odczuciom drugiej strony. "Udaj się na widownię" – zachęca jeden z ekspertów (tzn. spróbuj stanąć "obok siebie" i spojrzeć na napiętą sytuację oczama osoby trzeciej)⁵¹.

Miej też na uwadze, że w wielu wypadkach, lekarzy działających w ramach NFZ obejmuje ochrona prawna przysługująca funkcjonariuszom publicznym⁵². Znieważenie takiej osoby podlega surowym sankcjom karnym (wg dostępnych danych, pacjenci najczęściej atakują lekarzy, którzy nie chcą im wypisać zwolnienia na żądanie lub odmawiają przyjęcia poza kolejką⁵³). Spokojna rozmowa może być kluczem otwierającym wiele drzwi. Z kolei, gdy usłyszymy „nie”, spytajmy się uprzejmie „Dlaczego?” (niestety wiele osób kończy negocjacje po usłyszeniu "nie").

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

12. Poznaj swoje prawa.

---

Kto zna swoje prawa i umie z nich korzystać, zwykle działa szybciej. 

 

• Wiele osób ma szczególne uprawnienia w ochronie zdrowia, np. dzieci i młodzież do ukończenia 26. roku życia, kobiety w ciąży i okresie połogu czy osoby po ukończeniu 75 roku życia. Zachęcamy Cię więc do zapoznania się z NFZ-towską listą szczególnych uprawnień tutaj (ewentualnie tutaj).
  
  

• Z kolei jeśli chcesz poznać ogólne uprawnienia pacjenta – tj. dotyczące wszystkich pacjentów, a nie tylko uprawnionych grup – możesz zacząć od tej strony. Znajomość niektórych z tych praw może zaoszczędzić Twój czas: np. jeśli regulamin placówki to przewiduje, możesz żądać przekazania Ci swojej dokumentacji medycznej w formie skanu, mailem (czyli nie musisz specjalnie jechać do przychodni czy szpitala tylko po dokumenty)⁵⁴.
  
  
• By lepiej zrozumieć, jak poruszać się w systemie ochrony zdrowia w Polsce, zachęcamy Cię, by sięgnąć do "Nawigatora Pacjenta" (do pobrania tutaj). To opracowanie w formie pytań i odpowiedzi, przygotowane przez Rzecznika Praw Pacjenta i Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej. Znajdziesz tam wiele praktycznych porad w sprawach takich jak: dziecko u lekarza, zwolnienia lekarskie czy refundacja leków i wyrobów medycznych.

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

13. Jeśli już musisz czekać, czekaj mądrze.

---

Co zrobić, gdy idziemy do lekarza i widzimy olbrzymią kolejkę? Bardzo ciekawe spostrzeżenia w tym zakresie zawiera często cytowany artykuł „Psychologia kolejek” napisany przez Davida H. Maistera, byłego wykładowcę Harvard Business School. Można z tej pozycji wywieść kilka pożytecznych wniosków co do oczekiwania w przychodniach:

• Jeśli lekarz się nie pojawia, dowiedz się, co się stało (stoi za tym zasada: niewyjaśnione oczekiwanie jest odczuwane jako dłuższe niż wyjaśnione oczekiwanie) oraz jak długo trzeba będzie czekać (zasada: niepewne oczekiwanie jest odczuwane jako dłuższe niż to z określonym czasem zakończenia).
  
  
• Jeśli czekasz już długo, upewnij się, że na pewno zostaniesz przyjęty w danym dniu na podstawia przydzielonego Ci numerka itp. (zasada: niepokój powoduje odczucie wydłużenia czasu, zwłaszcza lęk przed „byciem zapomnianym”).
  
  
• Upewnij się, że masz realne oczekiwania wobec czasu czekania (zasada: Satysfakcja = Oczekiwania co do X – Faktyczne Postrzeganie X).
  
  
• Zajmij się czymś (zasada: czas zajęty jest odczuwany jako krótszy niż niezajęty)⁵⁵.

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

14. Jeśli czekasz w NFZ za długo – szukaj leczenia na NFZ za granicą.

---

Kiedy kolejka do danego lekarza jest zbyt długa, a Twój stan zdrowia wymaga niezwłocznego udzielenia świadczeń zdrowotnych – możesz leczyć się poza Polską, i to z pieniędzy polskiego NFZ⁵⁶. 

 

Od wielu lat przepisy Unii Europejskiej gwarantują polskim pacjentom to prawo. Założeniem części tych regulacji było stworzenie w Europie „Medycznej strefy Schengen”⁵⁷, gdzie obywatele UE mogliby swobodnie leczyć się w innych krajach. Szczegółowe warunki tego typu uprawnień określone są w kilku aktach prawnych. Więcej na ten temat możesz przeczytać na stronie Rzecznika Praw Pacjenta tutaj lub na stronie NFZ tutaj. 

 

Co do sytuacji, zbyt długiego oczekiwania w NFZ, zobacz w szczególności przepisy:

• [w ramach tzw. opieki koordynowanej] art. 20 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2004.166.1); art. 42a pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej z środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).
  

• [w ramach tzw. dyrektywy transgranicznej] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej (Dz.U. L 088 z 4.4.2011, s. 45) implementowana do polskiego porządku prawnego przede wszystkim ustawą z dnia 10 października 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014 poz. 1491); art. 42a pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej z środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

15. Dbaj o swoje zdrowie.

---

W Polsce do niektórych specjalistów czeka się miesiącami, a nawet latami. Czy w takiej sytuacji stosowne jest pisać, że lepiej zapobiegać niż leczyć? Dopóki istnieją choroby, którym można zapobiec ─ uważam, że warto pisać. 

Przykładowo, w Polsce największą przyczyną zgonów są choroby układu krążenia. Tymczasem specjaliści alarmują: 80% zawałów i udarów można zapobiec. Co więcej, w tym wypadku profilaktyka sprowadza się do trzech zdań. Dosłownie. Pisaliśmy o tym w osobnym tekście tutaj.

Polski ustawodawca daje Ci "prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, w tym o profilaktycznych programach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, realizowanych przez ten podmiot". Śmiało korzystaj z tego prawa. Ułatwią Ci to następujące strony: Profilaktyka w Internetowym Koncie Pacjenta tutaj, Kalendarz Badań NFZ tutaj czy strona informacyjna NFZ tutaj. 

Podstawa prawna: art. 12 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 581).

Problemy ze zdrowiem, których można uniknąć, to nie tylko problemy ze zdrowiem: to często olbrzymie wydatki, setki godzin bólu i utracone szanse na spełnianie marzeń. Tymczasem przy wdrożeniu odpowiednich nawyków, zapobieganie im może stać się przyjemną rutyną. Wiele osób mówi wprost "Jak zdrowo jem, ruszam się i wysypiam – czuję się lepiej". Innymi słowy: zdrowy tryb życia to oszczędność czasu i pieniędzy na lekarzach.

 

[Powrót do spisu treści]

 

 

 

 

 

P i o t r   K a c z m a r e k

analityk i prawnik Fundacji Służby Rodzinie "Nadzieja",

od 15 lat zajmuje się prawem regulującym dobroczynność w Polsce,

koordynuje prace Zespołu ds. Karty Praw Osób Doświadczających Bezdomności
- w Radzie przy Prezydencie Miasta Łodzi,

wykładał prawa pacjenta w szkole rodzenia założonej przez Prof. W. Fijałkowskiego w Łodzi,

szkolił się na kursach oferowanych online przez Stanford University, MIT oraz Yale University.

 

 

 Jeśli masz jakieś pytania do autora tekstu,

pisz śmiało: kaczmarek@csr.org.pl :)

 

  Autor składa serdeczne podziękowania:

 

• Panu radcy prawnemu dr. Piotrowi Zielińskiemu, który pro bono – tzn. nieodpłatnie – zechciał zostać Partnerem Merytorycznym opracowania wskazówek dla Pacjentek i Pacjentów. Wsparcie Partnera było nieocenione: Kancelaria Radcy Prawnego dr Piotra Zielińskiego dokonała niezależnej weryfikacji wielu kwestii prawnych oraz zgłosiła szereg cennych uwag do niniejszego Poradnika. Autor serdecznie dziękuje r. pr. dr Piotrowi Zielińskiemu za celne merytoryczne sugestie, profesjonalizm oraz wrażliwość na los potrzebujących.
  
  
• Pani radcy prawnej Agnieszce Pietraszewskiej-Macheta, która pro bono – tzn. nieodpłatnie – pomogła przedstawić w niniejszym Poradniku skomplikowane przepisy regulujące uprawnienia wojskowych w ochronie zdrowia.
  
  
• Panu Rafałowi Śliżowi, rzecznikowi prasowemu i pełnomocnikowi ds. kontaktów zewnętrznych Podkarpackiego Oddziału Wojewódzki NFZ w Rzeszowie – za obszerną i bardzo życzliwą konsultację; Pani Marcie Siłakowskiej z Zespołu Komunikacji Społecznej i Promocji Zachodniopomorskiego Oddziału NFZ w Szczecinie – za przesłanie przydatnych materiałów; Pani Joannie Zabielskiej-Cieciuch z Przychodni Rodzinnej w Białymstoku – za cenne spostrzeżenia; lekarzowi kardiologowi, Mikołajowi Hancowi – za kilka ważnych uwag praktycznych.
  
  
• Wszystkim osobom, które zgłosiły bardzo cenne uwagi do niniejszego artykułu, w szczególności: Malwinie Pawlak, Agnieszce Roczek-Sieradzan oraz Magdalenie Romanowskiej.

 

Autor jest niezmiernie wdzięczny wszystkim powyższym osobom, jednak za wszelkie niedociągnięcia tekstu odpowiada on sam :)

 Przypisy

1. https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/prawa-pacjenta/uprawnienia-szczegolne/ [dostęp: 24.01.2025]

   [powrót do góry]

    

2. https://pacjent.gov.pl/uprawnienia-szczegolne [dostęp: 30.01.2025]

   [powrót do góry]
   
   

3. por. art. 24 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.) oraz ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1185)

   [powrót do góry]
   
   

4. Agnieszka Pietraszewska-Macheta [w:] Pietraszewska-Macheta Agnieszka (red.), Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, wyd. IV, 2023, kom. do art. 24a-24c.

   [powrót do góry]
   
   

5. Zob. Dorota Karkowska (w:) Dorota Karkowska (red.), Prawa pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta. Komentarz, 2021, por. kom. do art. 7 t. 2; por. również art. 7 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z komentarzem Agnieszki Pietraszewskiej-Macheta (w:) Agnieszka Pietraszewska-Macheta (red.), Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, 2018, kom. do art. 19 – część III Osoba uprawniona do uzyskania świadczenia w trybie nagłym i pokrycia przez Fundusz kosztów tego świadczenia, t. 1.

   [powrót do góry]
   
   

6. Zob. art. 47c ust. 1, art. 5 pkt 35, art. 15 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; por. https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/prawa-pacjenta/uprawnienia-szczegolne/ i tam Osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności [dostęp: 29.01.2025]

   [powrót do góry]
   
   

7. Zob. art. 4 ust. 3 pkt 1 ustawy o zawodzie farmaceuty (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 676 ze zm.) w zw. z art. 86 ust. 2 Prawa farmaceutycznego (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 686 ze zm.).

   [powrót do góry]
   
   

8. Zob. art. 33a ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 91); por. https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/o_nfz/kontrole/2023/system_topsor_jako_obowiazkowe_narzedzie_w_pracy_szpitalnego_oddzialu_ratunkowego_2.pdf (str. 4pdf) [dostęp: 29.01.2025]

   [powrót do góry]
   
   

9. Por. http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/784647 [dostęp: 24.01.2025]

   [powrót do góry]
   
   

10. https://www.gdziepolek.pl/artykuly/kto-wchodzi-bez-kolejki-do-lekarza-i-apteki#czym-sa-swiadczenia-zdrowotne-i-gdzie-moge-z-nich-skorzystac [dostęp: 29.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

11. https://www.linkedin.com/posts/robertcialdini_because-activity-7046514092550868992-uvcz?utm_source=share&utm_medium=member_desktop [dostęp: 24.01.2025]; co ciekawe Cialdini zwraca uwagę również na to, że podanie nawet banalnego powodu działa; przykładowo w kolejce do ksero "Czy mógłbym wejść przed Panem/Panią, ponieważ potrzebuję zrobić kopie" (a to przecież powód, którzy mają wszyscy w kolejce!). Jeden z polskich youtuberów kręcił podawanie rozmaitych powodów w kolejce w dyskoncie – oczywiście nie w ścisłych warunkach doświadczalnych – faktycznie działały: https://www.youtube.com/watch?v=I7pyXv1NWR8 [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

12.  Podaję najczęstsze wg: https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5513/13/8/1/ambulatoryjna_opieka_zdrowotna_w_2023_r..pdf  [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

13. Co do szpitala: https://www.gov.pl/web/rpp/prawo-po-stronie-pacjenta-kto-moze-korzystac-ze-swiadczen-poza-kolejnoscia [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

14. Korespondencja mailowa z 28.03.2023 z Rafałem Śliżem, rzecznikiem prasowym, pełnomocnikiem ds. kontaktów zewnętrznych Podkarpackiego Oddział Wojewódzki NFZ w Rzeszowie.

    [powrót do góry]
    
    

15. https://www.prawo.pl/zdrowie/uprawnieni-do-wizyty-u-lekarza-poza-kolejnoscia,520716.html [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

16. Zob. Urban Krzysztof [w:] Pietraszewska-Macheta Agnieszka (red.), Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, wyd. IV, 2023, kom. do art. 47c i tam wyrok WSA w Warszawie z 10.05.2017 r., VII SA/Wa 443/17; zob. także wypowiedź Ministerstwa Zdrowia z 2017 tutaj: https://krwiodawcy.org/wp-content/uploads/2017/12/wip-wpr-420-18-2017-es-1-8.12.2017.pdf (ostatnie zdanie pisma) https://www.gov.pl/web/rpp/siedem-zasad-postepowania-przy-rejestracji-w-placowce-medycznej. W świetle powyższego zastanawiająco, wydaje się, inaczej RPP w 2023: (zob. ostatni akapit): https://www.gov.pl/web/rpp/prawo-po-stronie-pacjenta-kto-moze-korzystac-ze-swiadczen-poza-kolejnoscia [dostępy: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

17. https://www.gov.pl/web/rpp/prawo-po-stronie-pacjenta-kto-moze-korzystac-ze-swiadczen-poza-kolejnoscia

    [powrót do góry]
    
    

18. Por. https://www.prawo.pl/zdrowie/przywileje-dla-niepelnosprawnych,341277.html [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

19. https://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,kzd~p_20_052_202006301028401593505720~01,typ,kk.pdf s. 75 [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

20. https://www.gov.pl/web/rpp/telefoniczna-informacja-pacjenta [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

21. Por. https://www.gov.pl/web/rpp/siedem-zasad-postepowania-przy-rejestracji-w-placowce-medycznej [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

22. "Z platformy BASiW mogą również korzystać pacjenci przy wyborze placówki leczniczej" – dr hab. prof. SGH Barbara Więckowska; https://www.rynekzdrowia.pl/Finanse-i-zarzadzanie/Mapy-potrzeb-zdrowotnych-zyskaly-nowy-format,236581,1.html [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

23. Wnioskuję z, odpowiednio, art. 58, 59, 32, 33 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

    [powrót do góry]
    
    

24. Zob. art. 1 pkt 29 i art. 26 ustawy z dnia 22 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U z 2014 r. poz. 1138).

    [powrót do góry]
    
    

25. https://legislacja.gov.pl/docs//2/12391705/13095124/13095127/dokument706289.doc [dostęp: 15.04.2025 r.]

    [powrót do góry]
    
    

26. Bezpośredni link do projektu: https://legislacja.gov.pl/projekt/12391705/katalog/13095124#13095124 [dostęp: 15.04.2025 r.]

    [powrót do góry]
    
    

27. Dorota Karkowska (w:) Dorota Karkowska (red.), Prawa pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta. Komentarz, 2021, kom. do art. 7 t. 2.

    [powrót do góry]
    
    

28. Por. art. 3 pkt 8 ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym (t. j. Dz.U. z 2025 r. poz. 91).

    [powrót do góry]
    
    

29. Por. "Nawigator Pacjenta", Warszawa 2023, s. 20-21 (dostępny online tutaj: https://nawigatorpacjenta.rpp.gov.pl/ ) [dostęp: 20.03.2025]; zob. również Pietraszewska-Macheta Agnieszka [red.], Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, wyd. IV, kom. do art. 57 t. 16.

    [powrót do góry]
    
    

30. § 2 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 września 2005 r. w sprawie kryteriów medycznych, jakimi powinni kierować się świadczeniodawcy, umieszczając świadczeniobiorców na listach oczekujących na udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2005 r. Nr 200, poz. 1661).

    [powrót do góry]
    
    

31. § 3 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 września 2005 r. w sprawie kryteriów medycznych, jakimi powinni kierować się świadczeniodawcy, umieszczając świadczeniobiorców na listach oczekujących na udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2005 r. Nr 200, poz. 1661).

    [powrót do góry]
    
    

32. Art. 20 ust. 7 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze . zm.).

    [powrót do góry]
    
    

33.  https://mypacjenci.org/opieka-koordynowana-w-poz-ocena-pacjentow-wyniki-pierwszego-badania-opinii/ [dostęp: 29.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

34. Por. "Nawigator Pacjenta", Warszawa 2023, s. 17 (dostępny online tutaj: https://nawigatorpacjenta.rpp.gov.pl/ ) [dostęp: 24.01.2025

    [powrót do góry]
    
    

35. Por. https://koordynowana.nfz.gov.pl/wp-content/uploads/2023/11/Opieka-koordynowana_ulotka_trojdzielna_cyfrowa.pdf [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

36. Por. "Nawigator Pacjenta", Warszawa 2023, s. 41

    [powrót do góry]
    
    

37. W art. 32 ustawy o ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.) nie pada słowo "wybór" (inaczej niż np. w art. 29-31). Ponadto w komentarzu (Komentarz Pietraszewska-Macheta Agnieszka [red.], Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, wyd. IV, kom. do art. 32 t. 3): "(…) i – jak wynika z treści całej ustawy – świadczeniobiorcy nie mają prawa do wyboru pracowni diagnostycznej".

    [powrót do góry]
    
    

38. Art. 14 ust. 2 pkt 1 z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej.

    [powrót do góry]
    
    

39. § 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra zdrowia z dnia 15 kwietnia 2019 r. w sprawie skierowań wystawianych w postaci elektronicznej w Systemie Informacji Medycznej (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 103)

    [powrót do góry]
    
    

40. Rzecznik Praw Pacjenta oraz Polskie Stowarzyszenie Medycyny Rodzinnej, "Nawigator Pacjenta", Warszawa 2023, s. 22 (dostępny online tutaj: https://nawigatorpacjenta.rpp.gov.pl/ ) [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

41. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2007 r. (III CZP 100/07)

    [powrót do góry]
    
    

42. https://www.ora-warszawa.com.pl/tarcza-adwokacka-dla-przedsiebiorcow/koronowirus-jako-sila-wyzsza-majaca-wplyw-na-realizacje-kontraktow-handlowych-w-polsce-i-za-granica/ [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

43. Art. 20 ust. 10e-10f ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych .(t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.).

    [powrót do góry]
    
    

44. Art. 20 ust. 9 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych .(t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze. zm.).

    [powrót do góry]
    
    

45. Por. art. 20 ust. 10 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych .(t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.).

    [powrót do góry]
    
    

46. Co do faktycznego funkcjonowania ich https://basiw.mz.gov.pl/mapy-informacje/mapa-2022-2026/analizy/ambulatoryjna-opieka-specjalistyczna/ i tam zakładka "Teleporady" [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

47. Za: https://basiw.mz.gov.pl/mapy-informacje/mapa-2022-2026/analizy/ambulatoryjna-opieka-specjalistyczna/ [dostęp: 30.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

48. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/zadzwon-na-telefoniczna-informacje-pacjenta [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

49. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/17-000-000-x-ikp [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

50. Art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 581).

    [powrót do góry]
    
    

51. https://www.williamury.com/nowithconvictionizbedathanyes2plz/wp-content/uploads/Dawson_graduation_speech.pdf [dostęp: 24.01.2025]

    [powrót do góry]
    
    

52. Art. 44 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1287 ze. zm.).

    [powrót do góry]
    
    

53. ISB Zdrowie, "Lekarz – funkcjonariusz publiczny?", 19.02.2018 (link; dostęp: 24.01.2025); Marta Żbikowska, "Agresywni pacjenci problemem dla lekarzy", Głos Wielkopolski 02.09.2012 (link; dostęp: 24.01.2025).

    [powrót do góry]
    
    

54. Art. 27 ust. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 581).

    [powrót do góry]
    
    

55. David H. Maister, "The Psychology of Waiting Lines", 2005.

    [powrót do góry]
    
    

56. Wskazówkę "Jeśli czekasz w NFZ za długo – szukaj leczenia na NFZ za granic" przygotowano głównie na podstawie: Kowalska-Mańkowska Iwona (w:) Pietraszewska-Macheta Agnieszka (red.), Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, wyd. IV, 2023, kom. do art. 42(a).

    [powrót do góry]
    
    

57. Anna Mokrzycka, "Prawo do ochrony zdrowia. Konstytucyjny priorytet czy źródło dylematów w ochronie zdrowia?", Kraków 2014, s. 218

    [powrót do góry]
    
    

 

 

[powrót do góry]

 

Partnerem merytorycznym powyższych wskazówek dla Pacjentek i Pacjentów jest

Dołożyliśmy wielu starań, by niniejszy Poradnik zawierał sprawdzone informacje. Jednak niniejsza publikacja to tylko Poradnik, a nie porada prawna czy medyczna.
Jedynie naprowadzamy na przepisy, dzielimy się naszą wiedzą, wskazujemy potencjalne rozwiązania. Dlatego nie możemy odpowiadać za szkody powstałe wskutek naszych treści.
Zwłaszcza, że prawo i system ochrony zdrowia szybko się zmieniają, a Twoja indywidualna sytuacja prawna i zdrowotna może różnić się od naszych ogólnych założeń.
Dlatego, zanim skorzystasz z naszych wskazówek, sprawdź aktualne podstawy prawne i medyczne – tak zalecamy.
Poza tym, jeśli czytając niniejszy Poradnik masz jakiekolwiek wątpliwości, przed podjęciem działań koniecznie skonsultuj się
z uprawnionym specjalistą w zakresie prawa (czyli radcą prawnym lub adwokatem) lub medycyny (czyli np. uprawnionym lekarzem).

Ostatnia aktualizacja tekstu (stan prawny): 21.03.2025 r.