12 sposobów na szybsze dostanie się do lekarza
Fundacja Służby Rodzinie "Nadzieja"
12 sposobów na szybsze dostanie się do lekarza
Czy kiedykolwiek Ty albo ktoś z Twojej Rodziny miał poczucie, że zbyt długo musi czekać do lekarza specjalisty? Jeśli tak, ten artykuł jest dla Ciebie. Poświęć kilkanaście minut, poznaj dwanaście praktycznych wskazówek dotyczących zapisów na leczenie w polskiej służbie zdrowia, a może się okazać, że zaoszczędzisz kilka tygodni albo nawet miesięcy oczekiwania.
SPIS TREŚCI
1. Sprawdź, czy przysługuje Ci prawo do leczenia z pominięciem kolejki.
2. Sprawdź najbliższe wolne terminy w oficjalnej wyszukiwarce NFZ (terminyleczenia.nfz.gov.pl).
3. Pamiętaj, że nie zawsze potrzebne jest skierowanie.
4. Rozważ omówienie z lekarzem możliwości zakwalifikowania Twojej sytuacji jako tzw. przypadku pilnego, jeśli widzisz ku temu przesłanki.
5. Pamiętaj, że w niektórych wypadkach, by uzyskać receptę czy zlecenie na wyroby medyczne, nie musisz udawać się do lekarza.
6. Ustal, w jakim standardzie powinno być dokonane zlecone Ci badanie.
7. Poznaj kilka przydatnych zasad związanych z rejestracją u lekarza.
8. Wykorzystuj nowe platformy kontaktu ze służbą zdrowia: Internetowe Konto Pacjenta, teleporady, Teleplatforma Pierwszego Kontaktu.
9. Dobrze przygotuj się do wizyty.
10. Rozmawiaj. Bądź uprzejmy.
11. Poznaj swoje szczególne prawa.
12. Jeśli już musisz czekać, czekaj mądrze.
1. Sprawdź, czy przysługuje Ci prawo do leczenia z pominięciem kolejki.
Jest kilkanaście takich kategorii. Dla ułatwienia wszystkie "wyjątki od kolejki" można podzielić na pięć grup. Będą to wyjątki związane:
1) z ciążą,
2) z określonymi niepełnosprawnościami,
3) z dawstwem krwi, osocza i przeszczepów,
4) z szeroko rozumianą opieką nad weteranami walk o niepodległość i innych osób służących obronności kraju oraz
5) ze stanem nagłym.
Wyliczenie zdecydowanej większości uprawnionych kategorii możesz znaleźć np. na jednej ze stron NFZ ─ tutaj. Z kolei pozostałe wyjątki oraz te publikowane rzadziej, możesz znaleźć w naszym dodatku tutaj. Na tę chwilę te dwa linki, wraz z powyższą informacją, dają Ci łącznie dostęp do jednego z najszerszych zestawień tych uprawnień w polskim Internecie.
Jeśli masz wątpliwości, czy dane uprawnienie Cię obejmuje (np. nie jesteś pewien, co dokładnie oznacza kategoria "kombatanta"), skontaktuj się z najbliższym oddziałem NFZ (lista kontaktowa tutaj).
Dla dociekliwych:
W Internecie, w tym nawet na oficjalnych stronach służby zdrowia, nie jest łatwo znaleźć wyczerpującą listę tych "wyjątków od kolejki". Z czego to wynika? Można przypuszczać, że z tego, iż te wyjątki nie są zebrane w jednej ustawie, ale rozsiane po kilku. Podstawowym przepisem jest:
• art. 47c ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (wskazane tu wyjątki dotyczą tzw. świadczeniobiorców, czyli przede wszystkim osób ubezpieczonych w NFZ, ale także i innych osób wskazanych w ustawie 1 ).
To ten przepis wylicza większość omawianych "wyjątków od kolejki". I także on jest najczęściej przytaczany na oficjalnych stronach NFZ i w innych publikacjach. Są jednak jeszcze i inne przepisy, z dodatkowymi wyjątkami, np.
• art. 19 i 24-24c o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
• art. 23 ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.
O nich możemy już przeczytać rzadziej.
Dlatego zdecydowaliśmy się zebrać wszystkie znane nam wyjątki w jednym miejscu – w tekście, który czytasz.
Gdzie przysługuje Ci uprawnienie do "pominięcia kolejki"? To uprawnienie jest szerokie. Dotyczy więc m.in. wizyty u lekarza POZ, wizyty u specjalisty, zapisów na leczenie operacyjne, a także usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach (czyli wydawania leków, sporządzania leków aptecznych czy wykonania pomiaru ciśnienia krwi). Omawiane uprawnienie natomiast nie dotyczy szpitalnych oddziałów ratunkowych (SOR). Tam o kolejności przyjęć pacjentów decyduje tzw. triaż (triage), czyli szybka i wstępna ocena stanu zdrowia przeprowadzona poprzez personel medyczny.
Której kolejki dotyczy powyższe prawo: kolejki w informatycznym systemie zapisów (tzw. listy oczekujących) czy też „kolejki” tworzącej się danego dnia przed rejestracją oraz przed gabinetem lekarskim? Umawiane uprawnienie z pewnością dotyczy tej pierwszej, czyli kolejki w informatycznym systemie zapisów. Co do dwóch pozostałych typów "kolejek" – wypowiedzi przedstawicieli służby zdrowia są tu niespójne. W każdym razie nic nie stoi na przeszkodzie, by w "kolejce" tworzącej się danego dnia przed rejestracją czy przed gabinetem lekarskim, poprosić czekających pacjentów o wejście do specjalisty wcześniej, z uwagi na naszą szczególną sytuację. Ponieważ jednak nie działamy już wówczas w obrębie ustawowego uprawnienia, musimy liczyć się z odmową (chyba że regulamin danej placówki wprost daje nam takie pierwszeństwo).
Omawiane prawo można realizować także w aptekach. Tu zwykle mamy do czynienia nie z trzema, ale jednym rodzajem "kolejki", czyli "kolejką" do stanowiska obsługi klienta ("okienka"). By skorzystać z uprawnienia, przepisy nie obligują Cię do wyjaśniania czegokolwiek innym osobom w kolejce. Niemniej zalecamy to zrobić, tak by inni czekający nie mieli poczucia, że niesłusznie "wpychasz" się przed nie. Można np. spytać "Przepraszam, czy ktoś z Państwa jest osobą ustawowo uprawnioną do obsługi poza kolejnością?" i wyjaśnić życzliwie, dlaczego przysługuje Ci uprawnienie (np. jesteś Zasłużonym Honorowym Dawcą Krwi i ustawa daje Ci taką możliwość).
Co ciekawe, Robert Cialdini, uznany psycholog, przytacza badanie, z którego wynika, że dodanie wyjaśnienia do takiej prośby w kolejce, np. "Czy mógłbym wejść przed Panem/Panią, ponieważ [np. bardzo się spieszę]", zwiększa szanse na uzyskanie zgody o 55%.
Czy omawiane uprawnienie dotyczy tylko pierwszej wizyty u danego specjalisty czy dotyczy także tych kolejnych? Uprawnienie (z art. 47c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych) dotyczy nie tylko pierwszych wizyt, ale obejmuje cały proces leczenia pacjenta . Jednocześnie pamiętajmy o wskazaniu Rzecznika Praw Pacjenta: „W sytuacji, gdy pacjent jest objęty leczeniem specjalistycznym, termin wizyty kontrolnej powinien zostać ustalony podczas bieżącej wizyty u lekarza. To lekarz powinien zapewnić ciągłość leczenia, a nie pracownicy rejestracji.” Dzięki temu będziesz mógł(a) ominąć np. bieżącą "kolejkę" do rejestracji.
Czy prawo do leczenia "poza kolejnością"; oznacza "w dniu zgłoszenia" się? Bez kolejki nie oznacza natychmiast. Wyjaśniają to bliżej przepisy: „Korzystanie poza kolejnością (…) oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń (…) w dniu zgłoszenia. W przypadku gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza inny termin poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących.".
Jak długi może być ten "inny termin”? W praktyce gdy w danym miejscu terminy na tzw. przypadek "stabilny" (czyli ani nie "nagły" i ani nie "pilny") są rzędu np. dwóch tygodni, to ten "inny termin poza kolejnością"; może oznaczać kilka dni lub tydzień; jednak gdy terminy są np. roczne, może oznaczać i pół roku. Tu jednak jest jeszcze jedna korzystna zasada: jeśli w grę wchodzi wizyta u specjalisty, czyli np. ginekologa, okulisty, kardiologia, ten "inny termin" nie może być dłuższy niż 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia (ten korzystny limit 7 dni dotyczy więc tylko tzw. świadczeń z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, a nie zapisów np. do lekarza POZ czy szpitala).
Dodajmy, że w niektórych wypadkach same przepisy wskazują termin danego leczenia. Np. kobietom w okresie ciąży przysługuje określony pakiet świadczeń profilaktycznych, diagnostycznych i konsultacji medycznych - w określonych prawem terminach, a ściślej: w określonych tygodniach ciąży. Reguluje to szczegółowo ministerialny standard opieki okołoporodowej (dostępny tutaj - pełny zakres wyżej wspomnianego pakietu znajdziesz w części II Załącznika 1 do tego rozporządzenia).
Czy trzeba jakoś udowadniać, że przysługuje Ci to szczególne uprawnienie? Tak. Szczegóły co do sposobu wykazania podstawy swoich uprawnień możesz znaleźć tutaj lub tutaj. Co ważne obowiązek poinformowania rejestracji ─ przy zapisywaniu się do lekarza ─ o tym, że przysługuje nam dane szczególne uprawnienie, ciąży na Tobie. W praktyce zdarza się, że rejestracja nie ma wiedzy o tym, że dane uprawnienie istnieje 13 (dotyczy to zwłaszcza uprawnień wprowadzonych niedawno). Wówczas zalecamy przywołanie odpowiedniej podstawy prawnej. Znajdziesz ją tutaj.
2. Sprawdź najbliższe wolne terminy w oficjalnej wyszukiwarce NFZ.
Strona www.terminyleczenia.nfz.gov.pl to wyjątkowo przydatne narzędzie. Wygląda tak:
Przykładowy widok strony www.terminyleczenia.nfz.gov.pl (dostęp 06.04.2023).
Dzięki stronie www.terminyleczenia.nfz.gov.pl można zaoszczędzić tygodnie, a nawet miesiące oczekiwania.
Skąd biorą się tak duże różnice w wolnych terminach w danych placówkach? Jak wyjaśnia Najwyższa Izba Kontroli „(…) często pacjenci kierują się do znanych sobie placówek medycznych, nie wiedząc, że mogą uzyskać dane świadczenie w krótszym terminie u innego świadczeniodawcy.”. Pacjenci zwykle preferują placówki z określoną renomą, te największe w danym regionie lub najlepiej im znane. To prowadzi do nieproporcjonalnego obłożenia tych miejsc i w efekcie do znaczących różnic pomiędzy najdłuższymi a najkrótszymi kolejkami w danym zakresie świadczeń.
Czy możesz zapisać się do lekarza w innym mieście? Jak informuje Rzecznik Praw Pacjenta w następujących obszarach nie obowiązuje rejonizacja:
• ambulatoryjna opieka specjalistyczna (poradnie specjalistyczne);
• leczenie szpitalne;
• rehabilitacja lecznicza;
• leczenie uzależnień;
• opieka psychiatryczna;
• opieka długoterminowa;
• opieka hospicyjno-paliatywna;
Co to znaczy? To oznacza, że jeżeli nasz stan zdrowia na to pozwala i jesteśmy mobilni, to korzystając z omawianej strony internetowej możemy znaleźć krótszy wolny termin np. w pobliskich miastach i zapisać się właśnie tam.
Terminy we wszystkich placówkach w moim regionie są odległe. Bardzo zależy mi na szybkim dostaniu się do lekarza. Nawet jeśli to daleko. Jak szybko sprawdzić, w których regionach Polski termin na dane leczenie jest krótszy? Szczegółowe statystyki dotyczące długości kolejek we wszystkich województwach znajdziesz w ministerialnej Bazie Analiz Systemowych i Wdrożeniowych tutaj.
Przykładowy widok strony (dostęp 12.04.2023).
Dane na stronie terminyleczenia.nfz.gov.pl nie zawsze są aktualne. Jak sobie z tym poradzić? Korzystając z numerów telefonów podanych na tej stronie, możesz zadzwonić do danego podmiotu i upewnić się, czy podane daty są prawidłowe. Można mieć nadzieję, że z czasem dane z powyższych stron będą coraz bardziej aktualne. NFZ ma świadomość problemu: np. w 2019 r. nałożono kary umowne na ponad 600 świadczeniodawców za uchybienia dotyczące prowadzenia list oczekujących na leczenie (za przekazywanie aktualnych informacji odpowiadają bowiem poszczególne przychodnie/szpitale, a nie NFZ; NFZ jedynie publikuje te informacje).
Czy powyższe informacje możemy uzyskać telefonicznie? Tak. Te informacje możesz uzyskać także na bezpłatnej 19 Telefonicznej Informacji Pacjenta pod numerem 800 190 590, która jest czynna 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu (więcej o TIP tutaj). To dobra wiadomość dla tych, którzy nie korzystają z Internetu albo chwilowo mają kłopot z dostępem do niego.
3. Pamiętaj, że nie zawsze potrzebne jest skierowanie.
Skierowanie jest potrzebne, by np. udać się do poradni specjalistycznej, wykonać niektóre badania czy zapisać się na rehabilitację. Jednak w niektórych sytuacjach możesz obejść się bez niego. Przepisy wskazują przeszło 20 takich sytuacji. Wyliczenie niemal wszystkich "wyjątków od skierowania" możesz znaleźć np. na jednej ze stron NFZ ─ tutaj. Dla czytelności dodajmy, że te wyjątki otwierają drzwi do wizyt u specjalisty; do szpitala, na rehabilitację, do sanatorium itd. 20 – skierowania wciąż obowiązują.
Wszystkie znane nam przypadki, gdy skierowanie nie jest potrzebne, wynikają z przepisów:
• Art. 32a, 57 i 60 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
• Art. 30 ustawy z dnia 14 sierpnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zapewnienia funkcjonowania ochrony zdrowia w związku z epidemią COVID-19 oraz po jej ustaniu (Dz.U. z 2020 r. poz. 1493).
4. Rozważ omówienie z lekarzem możliwości zakwalifikowania Twojej sytuacji jako tzw. przypadku pilnego, jeśli widzisz ku temu przesłanki.
Przepisy wyróżniają trzy podstawowe przedziały czasowe leczenia: przypadek "nagły", „pilny” i „stabilny”. Przypadek "nagły" jest na szczycie tego wyliczenia. W uproszczeniu to taki stan, kiedy liczy się każda minuta, np. gdy istnieje potrzeba natychmiastowego wezwania karetki pogotowia albo trzeba jechać na SOR. Przypadek „pilny” to "(…) konieczność pilnego udzielenia świadczenia ze względu na (…) możliwość szybkiego pogorszenia stanu zdrowia lub znaczącego zmniejszenia szans na powrót do zdrowia". Z kolei przypadek „stabilny”, to zgodnie z przepisem, wszelkie pozostałe sytuacje (tj. stan inny niż nagły i inni niż „pilny”).
Oznaczenie Twojej sytuacji jako „pilnej” może skrócić czas dostępu do specjalisty albo szpitala (gdyż przypadek "pilny" ma pierwszeństwo przed "stabilnym"; nie oznacza to jednak, że przypadek "pilny" ma być leczony natychmiast). Możesz więc porozmawiać ze swoim lekarzem o tym, by nadał Twojej sytuacji taką właśnie kategorię – jeśli widzisz ku temu przesłanki. Pamiętaj jednak, że decyzja należy do lekarza.
W każdym razie jeśli Twoje skierowanie zostanie oznaczone już jako "pilne" (czyli, z łaciny, "cito"), pamiętaj, by przy szukaniu placówki, informować rejestracje przychodni czy szpitali o statusie "pilne". Póki bowiem rejestracja nie uzyska wglądu w Twoje skierowanie w swoim systemie informacyjnym, nie może wiedzieć, że taki właśnie "pilny" status ma Twoje skierowanie.
5. Pamiętaj, że w niektórych wypadkach, by uzyskać receptę czy zlecenie na wyroby medyczne, nie musisz udawać się do lekarza.
Odpowiedni przepis stanowi: „Lekarz może, bez dokonania badania pacjenta, wystawić receptę niezbędną o kontynuacji leczenia oraz zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej.”
Ponadto w niektórych szczególnych przypadkach recepty mogą wystawiać nie tylko lekarze, ale i pielęgniarki, położne, a także farmaceuci – możesz przeczytać o tym więcej na stronie NFZ - tutaj w zakładce "Zasady wystawiania recept".
6. Ustal, w jakim standardzie powinno być dokonane zlecone Ci badanie.
W swojej praktyce spotkałem się z następującą sytuacją. Kobieta w ciąży czekała na wizytę u lekarza. Gdy zobaczyła się z nim, dostała skierowanie na badania. Zapisała się na nie. Czekała. Po ich wykonaniu znów czekała na wyniki. Gdy je otrzymała, znów czekała na wizytę u lekarza. Gdy się z nim ponownie zobaczyła, okazało się, ze lekarz chciał, by badanie było wykonane w określonym standardzie a to, które wykonała pacjentka, tego standardu nie spełniało.
Jak zaradzić takiej sytuacji? Po pierwsze warto zawsze zapytać się lekarza o standard badania czy o placówkę, w której rekomendowałby wykonanie badania. Po drugie możemy o to zapytać w danej placówce (jak stanowią przepisy: „Podmiot wykonujący działalność leczniczą, na wniosek pacjenta, udziela (…) szczegółowych informacji na temat udzielanych świadczeń zdrowotnych, w szczególności informacji dotyczących stosowanych metod diagnostycznych lub terapeutycznych oraz jakości i bezpieczeństwa tych metod”).
7. Poznaj kilka przydatnych zasad związanych z rejestracją u lekarza.
- By zarejestrować się, nie trzeba osobiście udawać się do placówki. Wystarczy zadzwonić. Od stycznia 2020 r. skierowania są wystawianie w postaci elektronicznej, tj. w formie e-skierowania (jeśli chcesz przeczytać więcej na ten temat, kliknij tutaj). Warto dodać, że Ministerstwo Zdrowia już ogłosiło prace na przepisami, które umożliwiłaby zapisywanie się do lekarza przez Internet.
- Przy rejestracji spróbuj się dowiedzieć, ile czasu przeznacza lekarz na danego pacjenta. Jeśli jest to średnio 30-40 min. (osobiście znam takie przypadki), wówczas będziesz mógł lepiej zaplanować, kiedy przyjść na wizytę i tym samym uniknąć nawet i kilkugodzinnego czekania w poczekalni.
- Jeśli Twój stan ulegnie pogorszeniu, nie wahaj się poinformować o tym podmiotu leczniczego. Wówczas możesz uzyskać krótszy termin.
- Jeśli z wyjątkowych przyczyn nie mogłeś(-aś) dotrzeć na umówioną wizytę, jeszcze nie wszystko stracone. Jeśli uprawdopodobnisz, że niezgłoszenie się nastąpiło z powodu siły wyższej, zostaniesz przywrócony na listę oczekujących. Jednocześnie jesteś obowiązany zgłosić się niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia ustania przyczyny niezgłoszenia się na
ustalony termin udzielenia świadczenia. O tym, co to jest "siła wyższa" w tym kontekście, możesz przeczytać tutaj w pkt 3).
Ponadto, dla dobra innych pamiętajmy, że:
- Jeśli nie możesz stawić się w placówce lub gdy zrezygnowałeś(aś) ze świadczenia, masz obowiązek niezwłocznie powiadomić placówkę. Nie blokuj miejsca innym.
- Ustawa zabrania zapisywania się równolegle do kilku specjalistów czy szpitali w tej samej sprawie.
8. Wykorzystuj nowe platformy kontaktu ze służbą zdrowia: Internetowe Konto Pacjenta, teleporady, Teleplatforma Pierwszego Kontaktu.
Internetowe Konto Pacjenta. Już 17 milionów osób korzysta z Internetowego Konta Pacjenta (IKP). Dzięki IKP – bezpłatnie – otrzymasz e-receptę lub e-skierowanie w postaci SMSa lub maila, sprawdzisz historię leczenia, wybierzesz lekarza czy złożysz wniosek o EKUZ. To Twój zaoszczędzony czas. Jeśli jeszcze nie korzystasz z IKP, o tym jak się zalogować, dowiesz się tutaj.
Teleporady. Teleporady pozwalają oszczędzić czas (a niekiedy i pieniądze) na dojazdach do lekarzy. Funkcjonują zarówno w obszarze POZ, jak i u lekarzy specjalistów. Jednak tylko w tym pierwszym przypadku, tj. POZ, doczekały się przepisów regulujących korzystanie z nich. Najważniejsze zasady korzystania z nich możesz poznać tutaj. Szczególną formą teleporady jest Teleplatforma Pierwszego Kontaktu. TPK działa jak nocna i świąteczna opieka zdrowotna, tyle że przez telefon. Jest bezpłatna. Szczegółowe zasady jej funkcjonowania znajdziesz tutaj. Przy okazji jeśli chcesz się dowiedzieć, kiedy skorzystać z nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, a kiedy jechać na SOR, kliknij tutaj.
9. Dobrze przygotuj się do wizyty.
Nie raz spotykałem się z sytuacjami, gdy pacjenci żalili się, że ze stresu zapomnieli spytać się lekarza o coś ważnego. Niekiedy w takich sytuacjach może okazać się konieczne ponowne zapisanie do lekarza. Stąd, warto się dobrze przygotować do wizyty. Przede wszystkim:
- spisz (w smartfonie, na kartce czy "w głowie") swoje najważniejsze pytania do lekarza;
- zabierz ze sobą listę leków, które przyjmujesz, szczególnie tych przepisanych przez innych lekarzy (dotyczy to również leków przepisanych na wizytach prywatnych oraz suplementów kupowanych bez recepty). Nie robiąc tego, narażasz się na przyjęcie leków w nadmiarze lub takich, których nie powinno się łączyć.
- rozważ zabranie ze sobą na wizytę osoby bliskiej. To ostatnie uprawnienie, zwykle kojarzone z obecnością ojców na porodówkach, jest w rzeczywistości znacznie szersze: możemy wejść z osobą przez nas wskazaną (a zatem nie tylko z członkiem rodziny 35 ) w zasadzie na każde badanie. Taka obecność jest zalecana zwłaszcza, gdy pacjent odczuwa duży stres w kontakcie z lekarzem lub jego zdolności poznawcze są ograniczone (np. osoba w bardzo podeszłym wieku).
Więcej ciekawych porad odnośnie tego, jak przygotować się do wizyty u lekarza znajdziesz tutaj.
10. Rozmawiaj. Bądź uprzejmy.
Kontakt ze służbą zdrowia potrafi być niekiedy frustrujący; dla obu stron: i dla personelu medycznego i dla pacjenta. Niekontrolowany wybuch emocji może nam w praktyce utrudnić dostęp do lekarza (np. gdy lekarz ma "wolne miejsce", ale ostatecznie nie zdecyduje się nas przyjąć poza listą).
Jeśli spotkamy się z niemiłym potraktowaniem np. przez lekarza, pamiętajmy, by nie gasić ognia ogniem. Specjaliści ds. negocjacji zalecają, by w przypadku wybuchu
drugiej strony, zwykle nie tyle się od razu bronić, co spokojnie pozwolić dać upust negatywnym odczuciom drugiej strony. "Udaj się na widownię" – zachęca jeden z ekspertów (tzn. spróbuj stanąć "obok siebie" i spojrzeć na napiętą sytuację oczyma osoby trzeciej).
Miej też na uwadze, że w wielu wypadkach lekarzy działających w ramach NFZ obejmuje ochrona prawna przysługująca funkcjonariuszom publicznym. Znieważenie takiej osoby podlega surowym sankcjom karnym (wg dostępnych danych, pacjenci najczęściej atakują lekarzy, którzy nie chcą im wypisać zwolnienia na żądanie lub odmawiają przyjęcia poza kolejką). Spokojna rozmowa może być kluczem otwierającym wiele drzwi. Z kolei, gdy usłyszymy „nie”, spytajmy się uprzejmie „Dlaczego?” (niektóre ustalenia pokazują, że niestety wiele osób kończy negocjacje właśni po usłyszeniu "nie").
11. Poznaj swoje szczególne prawa.
Kto zna swoje prawa i umie z nich korzystać, zwykle działa szybciej. Wiele osób ma szczególne przywileje w służbie zdrowia, np. dzieci i młodzież do ukończenia 26. roku życia, kobiety w ciąży i okresie połogu czy osoby po ukończeniu 75. roku życia. Zachęcamy Cię więc do zapoznania się z NFZ-towską listą szczególnych uprawnień tutaj.
Z kolei jeśli chcesz poznać ogólne prawa pacjenta – tj. dotyczące wszystkich pacjentów, a nie tylko uprawnionych grup – możesz zacząć od tej strony. Znajomość niektórych z tych praw może zaoszczędzić Twój czas. Np. jeśli regulamin placówki to przewiduje, możesz żądać przekazania Ci swojej dokumentacji medycznej w formie skanu, mailem (czyli nie musisz specjalnie jechać do przychodni czy szpitala tylko po dokumenty).
12. Jeśli już musisz czekać, czekaj mądrze.
Co zrobić, gdy idziemy do lekarza i widzimy olbrzymią kolejkę? Bardzo ciekawe spostrzeżenia w tym zakresie zawiera często cytowany artykuł „Psychologia kolejek” napisany przez Davida H. Maistera, byłego wykładowcę Harvard Business School 21 . Można z tej pozycji wywieść kilka pożytecznych wniosków co do oczekiwania w przychodniach:
- Jeśli lekarz się nie pojawia, dowiedz się, co się stało (zasada: niewyjaśnione oczekiwanie jest odczuwane jako dłuższe niż wyjaśnione oczekiwanie) oraz jak długo trzeba będzie czekać (zasada: niepewne oczekiwanie jest odczuwane jako dłuższe niż to z określonym czasem zakończenia).
- Jeśli czekasz już długo, upewnij się, że na pewno zostaniesz przyjęty w danym dniu na podstawia przydzielonego Ci numerka itp. (zasada: niepokój powoduje odczucie wydłużenia czasu, zwłaszcza lęk przed „byciem zapomnianym”).
- Upewnij się, że masz realne oczekiwania wobec czasu czekania (zasada: Satysfakcja = Oczekiwania co do X – Faktyczne Postrzeganie X).
- Zajmij się czymś (zasada: czas zajęty jest odczuwany jako krótszy niż niezajęty).
P i o t r K a c z m a r e k
analityk i prawnik Fundacji Służby Rodzinie "Nadzieja",
od 13 lat zajmuje się prawem regulującym dobroczynność w Polsce,
koordynuje prace Zespołu ds. Karty Praw Osób Doświadczających Bezdomności
- w Radzie przy Prezydencie Miasta Łodzi,
wykładał prawa pacjenta w szkole rodzenia założonej przez Prof. W. Fijałkowskiego w Łodzi,
szkolił się m.in. na kursach oferowanych online przez Stanford University oraz Yale University.
Jeśli masz jakieś pytania do autora tekstu,
pisz śmiało: kaczmarek@csr.org.pl :)
PODZIĘKOWANIA
Autor składa serdeczne podziękowania:
- wszystkim osobom, które zgłosiły bardzo cenne uwagi do niniejszego poradnika, w szczególności: Malwinie Pawlak oraz Magdalenie Romanowskiej.
Uprawnienie do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością:
- Dawcy Przeszczepu i Zasłużeni Dawcy Przeszczepu
─ w zakresie z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej
(art. 23 ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów)
- osoby, które są wpisywane na krajowe listy osób oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów (zgodnie z przepisami o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów)
─ w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu przeszczepów udzielanych tych osobom
(art. 24 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych)
- uprawnieni żołnierze lub pracownicy
─ w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa
(art. 24a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych)
- weterani poszkodowani
─ w zakresie leczenia urazów i chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa (chodzi tu także o stacjonarne i całodobowe świadczenia opieki zdrowotnej inne niż te, o których mowa w art. 20 ustawy; tu weterani poszkodowani mają prawo do bezterminowego czasu trwania leczenia w zakresie tych ostatnich świadczeń)
(art. 24b-c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych)
- osoby w stanach nagłych (chodzi tu np. o sytuacje wymagające wezwania karetki; por. art. 3 pkt 8 ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym)
(art. 19 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; « (...) ustawodawca wyraźnie dopuszcza trzy przedziały czasowe udzielania przez podmioty lecznicze pacjentom świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych: „stan nagły”, „przypadek pilny” i „przypadek stabilny”. Zgodnie z art. 20 ust. 1 u.ś.o.z. pacjent mający status świadczeniobiorcy, z wyjątkiem[podkreśl. ─ PK] świadczeniobiorcy znajdującego się w stanie nagłym, ma prawo do świadczenia opieki zdrowotnej (...) według kolejności umieszczenia na liście oczekujących (…) » ─ Dorota Karkowska (w:) Dorota Karkowska (red.), Prawa pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta. Komentarz, 2021, por. kom. do art. 7 t. 2; por. również art. 7 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z komentarzem Agnieszki Pietraszewskiej-Macheta (w:) Agnieszka Pietraszewska-Macheta (red.), Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, 2018, kom. do art. 19 - Osoba uprawniona do uzyskania świadczenia w trybie nagłym i pokrycia przez Fundusz kosztów tego świadczenia, t. 1)
Aktualnie przygotowywany jest projekt ustawy o ochronie ludności oraz o stanie klęski żywiołowej, w którym to projekcie art. 26 przewiduje rozszerzenie tego katalogu uprawnionych o nowe grupy osób:
Art. 26. Funkcjonariuszom służb podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, żołnierzom zawodowym oraz żołnierzom pełniącym terytorialną służbę wojskową oraz członkom ich rodzin przysługuje prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, udzielanych w podmiotach leczniczych utworzonych lub nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Ministra Obrony Narodowej.
To prawo jeszcze nie obowiązuje. Na tę chwilę postęp prac nad tym projektem możesz śledzić np. tutaj.
