Uzależnienie od telefonu lub mediów. Czy i jak można zapobiegać?

 

O tym, jak ważne i użyteczne są dla nas urządzenia mobilne przekonujemy się codziennie. Korzystamy z aplikacji kilka razy w ciągu dnia, nierzadko też w nocy. Komunikatory zastępują nam rozmowy z drugim człowiekiem na żywo, z różnych powodów: przez oszczędność czasu, z niechęci do dłuższej pogawędki, przez nieśmiałość. Dzięki Internetowi budujemy nowe więzi, ale też za jego pośrednictwem utrzymujemy lub odnawiamy jednak też te stare. Pracujemy i uczymy się za pośrednictwem laptopów, tabletów, smartfonów.

 

Dookoła słychać jednak coraz częściej specjalistów, którzy próbują dowieść czy korzystanie z Internetu przynosi więcej korzyści czy strat. Moim zdaniem korzyści są dużo bardziej znane użytkownikom niż potencjalne zagrożenia, dlatego też w czasie wykładu skupiłam się na zapoznaniu słuchaczy z tymi drugimi.

 

Przedstawiłam kilka pojęć, które coraz częściej występują wśród użytkowników. Wśród nich znalazły się między innymi : nadużywanie i uzależnienie od urządzeń mobilnych, FOMO, czyli z ang. Fear of missing out – obawa, że ominie mnie jakieś wydarzenie, post, zdjęcie przez mój brak dostępu do telefonu lub sieci; cyberprzemoc w rozumieniu hejtu i flamingu głównie w komentarzach.

Zwróciłam też uwagę na konieczność uczenia kultury zachowania w sieci, głównie sposób wypowiedzi, ale też ostrożne wstawianie zdjęć bliskich. Trzeba pamiętać, że Internet nie zapomina i nawet, jeśli chcemy się wycofać i usunąć wstawione treści, ktoś mógł zrobić tak zwanego screena i stać się posiadaczem tych danych. Ważne jest, żebyśmy jako rodzice dbali o wizerunek swojego dziecka - być może za kilka lat będzie mu przykro, jeśli odnajdzie w sieci swoje zdjęcie z ubrudzoną czy zapłakaną twarzą, którym my pochwaliliśmy się w mediach społecznościowych. Zanim wrzucisz wizerunek swojego dziecka czy innej osoby, zastanów się, czy chciałbyś je pokazać wszystkim osobom z pracy. A może podzielić się z każdą osobą napotkaną na ścieżce rowerowej? Taki zasięg ma sieć - Twoje zdjęcia ogląda więcej osób niż Ci się wydaje.

Przestrzegłam także rodziców przed zagrożeniami seksualnymi, również związanymi ze zdjęciami - sexcortion scam, revenge porn czy child grooming - mimo angielskiego nazewnictwa, te wydarzenia mają miejsce również w Polsce. Nierzadko zdarza się, że nagie zdjęcia wysłane chłopakowi lub komuś poznanemu w internecie zostają rozpowszechnione na szeroką skalę… „Ponad 80 % dzieci podało swój adres e- mail obcej osobie, połowa swój numer telefonu, a adres zamieszkania 42 %... Ponadto 44 % przesłało obcemu swoje zdjęcie jednorazowo, a 34 % zrobiło to wielokrotnie ! Aż 22 % dzieci (badanie odbywało się 7 lat temu, ośmielę się więc podejrzewać, że ponowienie badań dzisiaj dałoby wyższe wyniki) przyznało, że nikomu nie powiedziało o spotkaniu się z osobą poznaną w Internecie, na żywo. - https://dbamomojzasieg.pl/mlodzi-cyfrowi/

 

Coraz częściej zauważalnym zjawiskiem jest phubbing - czyli wyjmowanie telefonu w towarzystwie drugiej osoby. Nazywam to świadomym ignorowaniem, którego należy się wystrzegać, zwłaszcza jeśli chodzi o nasze dzieci. Zdarza się, że komunikujemy drugiej osobie „mów dalej, mam podzielną uwagę, tylko odpisze na smsa, ale Cię słucham”, jednak jest to przykład zachowania, który może być powielany przez Twoje dziecko i zastosowany w Twoim kierunku.

 

https://www.domowezasadyekranowe.fdds.pl/problem/ - zachęcam do skorzystania z tej strony, gdzie znaleźć można podpowiedzi jak uniknąć uzależnień od urządzeń mobilnych. Zdarza nam się, że chwalimy się, że nasze dziecko tak szybko nauczyło się korzystania z tabletu, co potwierdzają badania - aż 75 % sześciolatków sprawnie się nimi posługuje, tymczasem tylko 9 % potrafi zawiązać sznurówki. Gdy więc rodzic zastanawia się jak zająć czas dziecku - proponuję naukę powyższej czynności.

 

Istnieje kilka propozycji czasu, w którym dzieci mogę bezpiecznie korzystać z urządzeń mobilnych. Każda jednak zakłada, że do drugiego roku życia bezwzględnie dzieci nie powinny tego robić. W późniejszych latach, jak najdłużej należy być w pobliżu dziecka i kontrolować to, co robi w sieci. W wieku od 2-5 lat do godziny dziennie ( liczą się wszystkie ekrany i oczywiście, jeśli nie będzie to kontakt codzienny – tym lepiej dla rodziny). 6-12 lat- do dwóch godzin, nastolatki powyżej 12 lat- do 4 godzin dziennie. Niestety, badania mówią, że ta ostatnia grupa spędza na korzystaniu z urządzeń mobilnych praktycznie cały czas, nierzadko zasypiając z telefonem w ręku. Już na początku wykładu zwróciłam uwagę, że profilaktyka- mimo, że też trudna, jest i tak o niebo łatwiejsza niż leczenie uzależnienia, dlatego kilkakrotnie podkreślała, że dając dziecku własny telefon nie może być on traktowany jako zabawka, ale narzędzie pracy i nauki. Tak, jak nie dajemy dziecku podłączonej wiertarki bez wyjaśnienia zasad jej działania i zagrożeń oraz z nasza obecnością- tak nie powinniśmy dawać telefonu.

 

Wręczając dziecku telefon należy stopniowo dodawać nowe jego funkcje, ale zanim to zrobisz- zainstaluj aplikacje kontroli rodzicielskiej oraz blokady kart kredytowych. Może się bowiem zdarzyć tak, że kupując nowe ubranko dla lalki w grze, z Twoich oszczędności zostanie pobrana należna kwota. Na początku niech dziecko wie, że telefon służy do wykonywania telefonów do bliskich, robienia zdjęć. W kolejnych miesiącach, a nawet latach, gdy zdecydujemy się na podłączenie telefonu do sieci, należy nadal pokazywać jego funkcje użytkowe- jak sprawdzić pogodę, jak znaleźć drogę do domu, jakim autobusem wrócić i tym podobne. Cały czas miejmy kontrolę nad tym, ile czasu dziecko spędza przed ekranami (wszystkimi). Warto instalować takie aplikacje, które po wyznaczonym czasie po prostu telefon wyłączają. Im starsze dziecko, tym bardziej będzie negocjować wydłużenie tego czasu, dlatego od najmłodszych lat informuj dziecko, dlaczego tak ważne jest ograniczanie, ale również sam daj dobry przykład. Świetnym pomysłem jest wyznaczenie jednego miejsca w domu ( pudełko/koszyk), do którego podczas wspólnie spędzanego czasu wkładacie telefony. Jeśli jesteś świadomym rodzicem i wiesz, że warto poświęcić swój czas, by uchronić dziecko przed nadużywaniem telefonu, musisz pamiętać by mieć pomysł na spożytkowanie wolnego czasu. Nie musi to oznaczać, że wszystko należy robić razem - niemniej jednak wspólne czas, a przede wszystkim rozmowy, budują zaufanie, dzięki któremu nawet, jeśli dziecku przydarzy się coś nieprzyjemnego, będzie ono miało odwagę poinformować Ciebie i szukać pomocy właśnie u Ciebie.

Wybierając gry komputerowe, na konsole czy na telefon zwróć uwagę na PEGI, czyli oznaczenie podające minimalny wiek użytkownika. Jest to bardzo ważne, ponieważ gry dla starszych zawierać mogę brutalne sceny, przekleństwa czy inne zagrożenia. Polecam śledzenie profilu cyberskill na facebooku- https://www.facebook.com/CyberSkillPL/posts/2667160673537201 , na którym autorzy tworzą plakaty informujące o popularnych wśród dzieci grach, ich opisy, zagrożenia i zalety.  Twoja wiedza w tym temacie pozwoli Ci wspólnie z dzieckiem wybierać odpowiednią rozrywkę do jego wieku.

Staraj się pokazać dziecku funkcjonalność internetu - poproś o znalezienie przepisu, który razem zrealizujecie, znalezienie wartościowego filmu na wspólny wieczór filmowy, naukę gry na instrumencie online czy inne, dostosowane do Waszej rodziny.  

 

Niemal troje na czworo dzieci w wieku od 0 do 6 lat korzysta z urządzeń mobilnych podczas podróży samochodem - postaraj się nie dołączyć do tego grona. Zaproponuj dziecku rozmowę, zabawy słowne, szukanie interesujących obiektów za szybą. Pamiętaj, że jeśli zdecydujesz się na zabawianie dziecka urządzeniem mobilnym, może ono stracić zainteresowanie bardziej „przyziemnymi sprawami” i odmawiać innych sposobów spędzania czasu w samochodzie.

 

Warto zapoznać potomka z tematycznymi książkami jak na przykład : Frankiln i komputer, Basia i tablet, Komórka Kasia i jej cyfrowa rodzinka, Powiedz mi dlaczego nie mogę oglądać telewizji,  Tata w sieci, O chłopcu, który wygrał z grami, Tek nowoczesny jaskiniowiec i wiele innych. Pomocne są tez strony internetowe jak https://sieciaki.pl/, https://www.necio.pl/ .

Rodzicom zaś polecam darmowe zalogowanie do projektu Fundacji Orange https://fundacja.orange.pl/kurs/wyzwanie/1/video – dzięki video i testom tam zawartym można przygotować się do „inicjacji dzieci z telefonem”.

 

 Autor tekstu: Roma Zabłuda-Stępień

 

* Wykład odbył się w ramach projektu: Dziecko to dar. Zrozum, kochaj, nie krzywdź. Edycja 3 finansowanego z budżetu Miasta Łodzi.